قواعد کلاسیک نورپردازی پرتره با نور‌های استودیویی

تمام هنر یک عکاس چهره حرفه‌ای، مهارت در بازی با نور است. با تجربه و دانش کافی از آناتومی صورت و شناخت نور، هر کسی می‌تواند بهترین پرتره‌ها را خلق کند. در عکاسی پرتره کلاسیک معمولاً چند روش مختلف مطرح می‌شود که با رعایت این قواعد می‌توان پرتره‌های استودیویی جذاب و خیره‌کننده‌ای را خلق کرد. در این تکنیک‌های کلاسیک معمولاً نسبت‌های نور‌های مختلف، محل قرارگیری نورها یا همان دیاگرام نوری، زاویه قرارگیری صورت در برابر دوربین و زاویه دید، طبق اصولی ثابت و قراردادی تعریف می‌شود. قبل از این در پیکسل در مورد نورپردازی پرتره به طور کلی صحبت به میان آمده بود. در ادامه سعی شده است تا بررسی برخی از تکنیک‌های نورپردازی پرتره با نورهای استودیویی و بررسی تفاوت آن‌ها، بتوان تا حدودی بر عکاسی استودیویی چهره مسلط شد. 

از زمان اختراع دوربین عکاسی تا به امروز، ثبت چهره انسان یکی از مهم‌ترین وظایف رسانه عکاسی است. انسان همیشه دوست دارد تا به نوعی خود را جاودانه کند و عکس هرچند به صورت مجازی ولی وسیله‌ای کاملاً مناسب برای رسیدن به این نیاز بود؛ بنابراین انسان‌ها همیشه سعی دارند تا در زیباترین فرم ممکن چهره خود را در تصویر جاودانه کنند. قواعد و روش‌های بسیاری در عکاسی چهره تاکنون مطرح شده ولی هیچ‌کدام قانون‌های ثابتی نیستند و باید با کسب تجربه و مهارت به سبک شخصی خود در نورپردازی پرتره رسید. با این حال تکنینک‌های مرسوم و متداولی در نورپردازی این ژانر عکاسی وجود دارد که جواب خود را پس داده‌اند و با رعایت آن‌ها می‌توان پرتره‌های اصولی و خارق‌العاده‌ای را خلق کرد.

نورپردازی Split:

در این روش همان‌گونه که از نامش پیداست، صورت به دو قسمت مساوی سایه و روشن تقسیم می‌شود. در پرکنتراست ترین حالت یک سمت چهره کاملاً تاریک و نیمه دیگر روشن است. این نورپردازی معمولاً برای ثبت پرتره‌های دراماتیک به کار می‌رود و بر روی صورت آقایان نتیجه بهتری می‌دهد. منبع نور یا فلاش در نورپردازی Split هم‌سطح صورت و در زاویه ۹۰ درجه در کنار او قرار می‌گیرد. برای روشن‌تر کردن قسمت سایه صورت می‌توان در طرف دیگر سوژه یک رفلکتور قرار داد. به این دلیل که تنها از یک منبع نور در این تکنیک استفاده می‌شود، نورسنجی بسیار ساده است و برای این کار تنها کافی‌ست نورسنج را از صورت سوژه، به سمت فلاش گرفته و فلاش را تخلیه می‌کنیم تا نور فلاش خوانده شود. بهترین عدد دیافراگم در عکاسی کلاسیک پرتره بین ۵.۶ تا ۸ است، بنابراین قدرت فلاش بهتر است که بر روی این اعداد تنظیم شود. برای رسیدن به نتیجه بهتر، نورپردازی پرتره به گونه‌ای باید انجام شود تا چشمی که در سایه قرار گرفته است، کمی روشن شود و بازتاب فلاش، یا همان کچ‌لایت در آن دیده شود. برای رسیدن به این وضعیت باید کمی صورت را به سمت نور چرخاند.

نورپردازی Loop

در این روش از نورپردازی، سایه بینی، بر روی گونه می‌افتد. برای رسیدن به چنین تصویری، منبع نور کمی بالاتر از سطح سر مدل و بسته به چهره فرد، در زاویه بین ۳۰ تا ۴۵ درجه قرار می‌گیرد. اگر به عکس‌‌هایی که با این روش نورپردازی شده‌اند نگاه کنید، سایه‌ای کوچک از بینی که در سمت مخالف نور قرار گرفته، کاملاً مشهود است. ولی باید توجه داشت که سایه بینی با سایه گونه، تداخل نداشته باشد. در ضمن ارتفاع نور را نباید خیلی بالا برد، چرا که کچ‌لایت چشم‌ها از دست می‌رود و سایه بینی ممکن است عجیب به نظر برسد. برای پر کردن سایه‌ها نیز می‌توان یک فلاش دیگر به همراه سافت باکس را با یک استاپ روشنایی کمتر دقیقاً در مقابل صورت مدل قرار داد یا در طرف مقابل فلاش از یک رفلکتور استفاده کرد.

نورپردازی رامبرانتی:

این شیوه نورپردازی، برگرفته از روشی بود که رامبرانت، نقاش هلندی قرن شانزدهم در نقاشی‌هایش به کار می‌گرفت. نورپردازی رامبرنتی با مثلثی که بر روی گونه مدل شکل می‌گیرد، شناخته می‌شود. برخلاف نورپردازی در روش loop سایه بینی و گونه‌‌ با یک دیگر تداخل دارند و در زیر چشم یک مثلث روشن شکل می‌گیرد. در نورپردازی رامبرانتی باید توجه داشت که نور به چشمی که در سایه قرار گرفته است نیز بتابد. جهت رسیدن به نور رامبرانتی، سوژه نسبت به منبع نور باید در جهت مخالف کمی بچرخد و نور در سطح بالا‌تری نسبت به سر مدل قرار گیرد تا سایه بینی بزرگ‌تر شده و در سایه گونه محو شود. صورت هر فردی مناسب برای نورپردازی رمبرانتی مناسب نیست. برای چهره کسانی که گونه‌های برجسته‌ای دارند، راحت‌تر می‌توان به این نورپردازی رسید. حالت چهره و تناسب اعضای صورت نقش بسیار مهمی در انتخاب شیوه نورپردازی ایفا می‌کند. اگر فردی پیشانی بلندی دارد، توصیه نمی‌شود که نور در ارتفاع بالایی نسبت به سر قرار گیرد و یا اگر بینی مدلی بزرگ است خیلی نباید نور را به کناره‌ها برد تا سایه بینی بزرگ نشود و یک نور نرم و بخش بر روی صورت تاباند.

نورپردازی پروانه‌ای:

نور‌پردازی پروانه‌ای، به علت اینکه یک سایه کوچک و پروانه‌های شکل، در زیر بینی شکل می‌گیرد به این اسم نام‌گذاری شده است. در این شیوه نور روبه‌روی چهره و در ارتفاعی نسبتاً بالا نسبت به سوژه قرار می‌گیرد. باید توجه داست که فلاش یا منبع نور خیلی نباید بالا باشد چرا که سایه بینی، لب را قطع می‌کند و تصویر جذابی از مدل به ثبت نمی‌رسد. دوربین در این روش روبه‌روی چهره و زیر منبع نور قرار می‌گیرد و برای پر کردن سایه‌ها می‌توان یک رفلکتور را به دست مدل داد و از او خواست که آن را به گونه‌ای که در کادر قرار نگیرد و در زاویه مناسب ثابت نگاه دارد. در صورت‌های استخوانی و کشیده نورپردازی پروانه می‌تواند فوق‌العاده باشد ولی صورت‌های گرد در نورپردازی loop بسیار جذاب‌تر به نظر می‌رسند. به علاوه از این شیوه نور‌پردازی معمولاً در عکاسی مد و فشن نیز استفاده می‌شود.

نورپردازی متقارن:

در نورپردازی پرتره متقارن با Clamshell معمولاً دو منبع نور به کار گرفته می‌شود. نور‌ها با زاویه مساوی و فاصله یکسان در دو طرف سوژه قرار می‌گیرند تا دو طرف چهره به گونه‌ای یکنواخت روشن شود. باید توجه داشت که نور تابیده شده بر روی صورت باید خیلی نرم و پخش باشد تا سایه‌ها بسیار محو باشند. چرا که در این روش دو منبع نور مورد استفاده قرار گرفته‌اند، دو سایه تشکیل خواهد شد و نورپردازی پرتره را بسیار مشکل می‌کند، بنابراین بهتر است تا در حد امکان نور را پخش و یکنواخت بر روی چهره تاباند تا سایه‌ای بر روی گونه‌ها تشکیل نشود.

بک‌لایت و هدلایت:

در تمامی روش‌های فوق می‌توان بک لایت و هد لایت را نیز در نورپردازی پرتره به کار برد. نور هدلایت توسط یک شاخه نور که بالا سر سوژه و کمی پشت سر آن قرار می‌گیرد، تشکیل می‌شود تا مو‌ها و شانه‌های مدل روشن شود. شدت نور هدلایت با توجه به اینکه رنگ موی مدل چیست، بهتر است بین ۱.۵ تا ۲ برابر نور اصلی باشد. بک لایت نیز باید همین شدت نور را داشته باشد با این تفاوت که در پشت سوژه قرار می‌گیرد و لبه‌های صورت و بدن مدل درخشان‌تر به نظر می‌رسد و از پس زمینه جدا می‌شود.

Broad light و Short light

در نورپردازی پرتره، موقعیت و زاویه ‌قرارگیری سر نسبت به دوربین و منبع نور بسیار مهم است. برای گرفتن پرتره‌های های‌کی که نواحی روشن بسیار بیشتر از سایه‌ها است می‌توان نیمه‌ای از صورت را که نور اصلی به آن تابیده را کمی به سمت دوربین چرخاند. این وضعیت را Broad light یا نورِ پهن نام‌گذاری کرده‌اند. نور‌پردازی Broad باعث می‌شود که صورت پهن‌تر از آنچه که هست به نظر برسد، بنابراین برای صورت‌های لاغر و کشیده می‌تواند بسیار مؤثر و کار آمد باشد.

در مقابل Broad light، نور‌پردازی Short light قرار دارد که نیمه تاریک‌تر صورت به سمت کمی دوربین می‌چرخد تا صورت کمی باریک‌تر از به نظر برسد. برای نور‌پردازی صورت‌های گرد می‌توان از این روش استفاده کرد. لازم به ذکر است که این دو تکنیک را می‌توان در تمام شیوه‌های نورپردازی به کار برد به شرطی که منبع نور از اصلی از کناره‌ها به مدل تابیده شود.

برای مسلط شدن به نور‌پردازی پرتره مهم‌ترین فاکتور تمرین هر‌چه بیشتر و کسب تجربه است. هر کسی می‌تواند با ترکیب تکنیک‌های فوق و کمی خلاقیت و تمرین به یک استاد نورپردازی پرتره تبدیل شود. اگر فلاش‌های استودیویی در اختیار ندارید، می‌توانید با یک یا دو فلاش‌ رو دوربینی و رفلکتور شروع کنید یا حتی اگر قصد ندارید با اسپیت‌لایت نورپردازی کنید، می‌توانید از نور روز که بهترین کیفیت‌ را دارد شروع کنید.