بررسی تفصیلی دوربین 5D Mark IV کانن: هیجان‌انگیز/ نا‌امید‌کننده! (قسمت سوم)

در دو قسمت قبلی بررسی 5D Mark IV به بررسی کیفیت عکس‌ها و سیستم فوکوس دوربین جدید کانن پرداختیم و نتیجه این شد که جایگزین Mark III از لحاظ کیفیت عکس‌ها و فوکوس خودکار بخصوص در حالت Live View پیشرفت چشم‌گیری داشته و این خبر هیجان‌انگیزی برای طرفداران کانن است. در قسمت سوم و آخر بررسی این دوربین، کیفیت و امکانات فیلمبرداری، امکان ویژه Dual Pixel RAW، بدنه، کنترل‌ها و امکانات ارتباطی Mark IV را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

کیفیت و امکانات فیلمبرداری

کانن با 5D Mark II انقلابی را در فیلمسازی مستقل و بسیاری از گونه‌های دیگر تصویری به وجود آورد. آن دوربین می‌توانست با کیفیت Full HD با امکان ایجاد عمق میدان کم، تصویری سینمایی را خلق‌ کند که تا قبل از آن باید هزینه‌ی بالایی برایش صرف می‌شد. در 5D Mark III امکانات و کیفیت فیلمبرداری سری 5D بهبود بخشیده‌ شد و Mark III به یکی از محبوب‌ترین دوربین‌ها برای ساخت فیلم‌های مستقل کوتاه و حتی سینمایی و تلویزیونی، موزیک ویدئو‌ها، برنامه‌های تلویزیونی، مستند و غیره تبدیل شد. در فاصله‌‌ای که بعد از ارائه‌ی Mark III برای نسخه‌ی بعدی 5D افتاد، دیگر سازندگان دوربین با ارائه‌ی دوربین‌های هیجان‌انگیزی چون Panasonic GH4، Sony A6000، Sony A7s و Sony A7s II و چندین دوربین دیگر تا حد زیادی بازار دوربین‌های عکاسی مناسب فیلمبرداری را از انحصار 5D Mark III خارج کردند. در چنین شرایطی همه منتظر بودند که با ارائه‌ی 5D Mark IV، کانن دوباره به روز‌های پادشاهی خود در این بازار نوظهور بازگردد؛ اما اتفاق دیگری رقم خورد و مشخصات و امکانات فیلمبرداری دوربین جدید کانن خیلی‌ از مشتاقان فیلمبرداری با دوربین‌های DSLR کانن را ناامید و دلسرد‌ کرد.

بدیهی بود که با توجه به گرایش روزافزون به فیلمبرداری با رزولوشن 4K و خیل دوربین‌های جدیدی که اکثر آنها امکان فیلمبرداری 4K را داشتند، Mark IV هم این امکان را ارائه‌ دهد؛ اما محدودیت‌هایی که کانن برای ارائه‌ی این رزولوشن در دوربین 5D Mark IV قرارداده برای بسیاری غیر‌قابل قبول است! هرچند که این دوربین دارای امکان فیلمبرداری با رزولوشن 4K DCI (که استاندارد سینمایی بوده و کمی از 4K UHD عریض‌تر است) بوده و قادر به فیلمبرداری تا مدت‌زمان 30 دقیقه است، فیلمبرداری در این رزولوشن تنها در برش 1.64x از سنسور تصویر امکان پذیر است. پیامد این امر آن است که فیلمبرداری با زوایای دید خیلی باز با این دوربین بسیار دشوار می‌شود چراکه هر فاصله‌ی کانونی به اندازه 1.64 برابر بیشتر از میزان تعیین‌شده بر روی لنز خواهد‌ بود. این مسئله با توجه به اینکه امکان استفاده از لنزهای مانت EF-S کانن (مخصوص دوربین‌های سایز APS-C کانن) بر روی دوربین‌های فول‌فریم این شرکت (از جمله 5D Mark IV) وجود ندارد بیش از پیش آزاردهنده‌ است.

مشکل دیگر فیلمبرداری با رزولوشن 4K با این دوربین به فرمت یا Codec غیربهینه و قدیمی ضبط فیلم یعنی Motion JPEG مربوط می‌شود. هرچند که فیلم‌های با رزولوشن 1080p را می‌توانید با کدک H.264 و فرمت MOV ذخیره‌کنید؛ اما در رزولوشن 4K تنها گزینه‌ی پیش روی شما Motion JPEG است. با استفاده از این کدک، فیلم نهایی در واقع ساخته‌شده از 24 یا 30 عکس JPEG با رزولوشن 8.8 مگاپیکسل در هر ثانیه است. این روش غیربهینه‌ی ضبط فیلم باعث می‌شود که حجم نرخ بیت (Bit Rate) در فیلم‌های 4K به رقم بسیار زیاد 500Mbps برسد. این یعنی که بر روی یک کارت حافظه‌ی 64 گیکابایتی تنها می‌توانید حدود 17 دقیقه فیلم با رزولوشن 4K ضبط‌ کنید! نکته‌ی دیگر این است که برای ضبط فیلم‌های 4K باید از سریع‌ترین کارت‌های حافظه‌ی Compact Flash موجود، که خیلی هم ارزان نیستند، استفاده‌ کنید. هرچند که دوربین به شما اجازه‌ی ضبط فیلم بر روی حافظه‌ی SD را هم می‌دهد، اما حتی با سریع‌ترین کارت‌های SD موجود هم ممکن است در هنگام ضبط فیلم با خطا و توقف ضبط توسط دوربین مواجه‌ شوید! البته از دل محدودیت فیلمبرداری با فرمت Motion JPEG یک امکان ویژه بدست‌‌‌آمده و آن قابلیت انتخاب و ذخیره‌ی عکس‌های 8.8 مگاپیکسلی از میان فیلم‌های 4K با سرعت 30 فریم بر ثانیه است. این امکان می‌تواند برای ثبت وقایع خیلی سریع کاربرد خوبی داشته باشد، هرچند که امکان وجود اعوجاج ناشی از Rolling Shutter در عکس‌ها بسیار زیاد است.

نکته‌ی دیگر در مورد کیفیت فیلمبرداری دوربین Mark IV به اثر Rolling Shutter در فیلم‌های ضبط‌شده آن بازمی‌گردد. در تست‌هایی که سایت DPreview انجام داده (تصویر زیر) مشخص شد که این دوربین بخصوص در هنگام فیلمبرداری با کیفیت 4K میزان اثر Rolling Shutter قابل ملاحظه‌ای دارد که بسیار بیشتر از اثر آن در فیلم‌های ضبط‌شده با دوربین 1D X Mark II است. اثر Rolling Shutter به اعوجاج و خمیدگی خطوط صاف در تصویر به هنگام حرکت دادن دوربین با سرعت بالا (مانند Pan کردن با سرعت بالا) اطلاق می‌شود که حاصل خوانش خطی اطلاعات از روی سنسور تصویر CMOS است. این اثر که به طور غیر رسمی آنرا Jello Effect هم می‌نامند در فیلم‌های اکثر دوربین‌های دیجیتال که دارای سنسور CMOS می‌باشند وجود دارد و تنها میزان آن متفاوت است. در تصویر زیر میزان مورّب بودن خطوطی که در واقعیت راست هستند نشانگر میزان اثر Rolling Shutter‌ در فیلم‌های ضبط‌شده با دو دوربین 5D Mark IV و 1D X Mark II‌ است.

بجز امکان فیلمبرداری با رزولوشن 4K که البته همانطور که اشاره کردیم با محدودیت‌های فراوانی همراه است، در فیلمبرداری HD دوربین Mark IV هم بهبود‌هایی صورت‌ گرفته‌ است. در دوربین جدید، حالا می‌توانید در رزولوشن 1080p با سرعت 60 فریم بر ثانیه و در رزولوشن 720p با سرعت 120 فریم بر ثانیه فیلمبرداری کنید که امکان بوجود‌آوردن فیلم‌های Slow motion را تا حدی فراهم‌ کرده‌ است. امکان فیلمبرداری HDR هم می‌تواند در شرایطی که تضاد نوری در صحنه زیاد است (مانند فیلمبرداری در روزهای آفتابی) تا حدی به بازیابی جزئیات در سایه‌ها و بخصوص نقاط روشن‌ کمک‌ کند. همچنین، امکان خروجی غیر‌فشرده‌ی تصویر از درگاه HDMI در رزولوشن Full HD، همانند Mark III، در این دوربین نیز وجود دارد.

اما بزرگترین برتری Mark IV در مد فیلمبرداری سیستم فوکوس خودکار فوق‌العاده‌ی آن است. همانطور که در قسمت دوم این بررسی اشاره کردیم، سیستم فوکوس خودکار Dual Pixel CMOS AF کانن که در حالت Live View فعال می‌شود بیشترین تأثیر را برای فوکوس خودکار پیوسته و دنبال‌کننده در هنگام فیلمبرداری دارد. این سیستم فوکوس خودکار می‌تواند چهره سوژه‌ را تشخیص داده و با حرکت سوژه به جلو و عقب (در عمق) فوکوس را به نرمی و بسیار نامحسوس و طبیعی تغییر‌ دهد. تغییر فوکوس از یک قسمت قاب به قسمتی دیگر هم به راحتی و با لمس انگشت بر روی نمایشگر LCD لمسی این دوربین امکان‌پذیر است که باز هم بر خلاف سیستم‌های فوکوس خودکار مبتنی بر تشخیص کنتراست (نظیر آنچه در Live View دوربین‌های نیکون می‌بینیم) به نرمی و بدون Focus Hunting (خارج‌شدن از فوکوس و بازگشت به فوکوس برای پیدا‌کردن سوژه) صورت می‌پذیرد. شما حتی می‌توانید سرعت تغییر فوکوس را هم در یک بازه‌ی 1 تا 10 تعیین کنید. در واقع باید گفت که در امکانات فیلمبرداری، برگ برنده‌ی Mark IV نه فیلمبرداری با رزولوشن 4K بلکه بهره‌مندی آن از سیستم فوکوس خودکار بسیار خوبی است که در حال حاضر نظیر آن در هیچ دوربین دیگری وجود ندارد!

امکان ویژه‌ی Dual Pixel RAW

کانن در تبلیغاتش برای 5D Mark IV تأکید ویژه‌ای بر قابلیت Dual Pixel RAW داشت که البته خیلی از منتقدان دوربین‌های عکاسی بعد از تست‌هایی که بر روی این قابلیت انجام دادند به این نتیجه رسیدند که در عمل کارایی خاصی ندارد! کانن مدعی است که با استفاده از این قابلیت می‌توانید فوکوس را در عکس‌های خامی که به حالت Dual Pixel (و نه عکس‌های خام معمولی) گرفته‌شده‌اند تا حد کمی (Micro adjustment) به عقب یا جلو حرکت دهید. در تئوری، این بدین معنی است که می‌توانید فوکوس را در عکس‌های پرتره‌ای که کمی جلوتر یا عقب‌تر از چشمان سوژه است اصلاح کنید. اما تقریباً تمام کسانی که این قابلیت را مورد تست قرار داده‌اند، به اتفاق معتقد‌ هستند که میزان جابجایی فوکوس آنقدر کم است که اگر به اشتباه روی بینی یا حتی مژه‌ها فوکوس کرده‌ باشید نمی‌توانید با استفاده از این قابلیت فوکوس را بر روی چشمان قراردهید.

نحوه‌ی عملکرد این قابلیت بی‌ارتباط به سیستم فوکوس خودکار Dual Pixel CMOS AF کانن نیست. همانطور که سایق بر این نیز اشاره شد، در این سیستم فوکوس خودکار هر پیکسل به دو بخش راست و چپ تقسیم می‌شود که نور را تنها از یک طرف لنز (چپ یا راست) دریافت می‌کند. این بدین معنی است که برای هر شات می‌توان دو عکس با زاویه‌ی دید اندکی متفاوت بدست‌آورد. در حالت معمول این دو عکس یکی شده و در قالب یک فایل خام (یا JPEG) ذخیره می شوند؛ اما با استفاده از این قابلیت، هر دو عکس حفظ می شوند و اینگونه می‌شود که عکاس می‌تواند در نرم‌افزار اختصاصی ویرایش فایل‌های خام کانن (Digital Photo Professional) در حد بسیار کمی فوکوس را در اصطلاح Shift کند. البته در این نرم‌افزار دو قابلیت دیگر هم برای این فایل‌های خام در نظر گرفته‌ شده که یکی امکان تغییر بوکه (قسمت محو پشت سوژه) و دیگری امکان کاهش محو‌شدگی (Ghosting) است که این دو هم آنچنان کارایی ندارند و تغییر بزرگی را در عکس ایجاد نمی‌کنند.

هرچند که قابلیت‌های فایل‌های Dual Pixel RAW می‌تواند تا حدی جالب باشد؛ اما برای تغییر اندکِ یکی از سه قابلیت موجود (تغییر فوکوس، تغییر کیفیت بوکه و کاهش اثر محو‌شدگی یا Ghosting) برای این فایل‌ها باید هزینه‌ی زیادی بپردازید! اول اینکه حجم فایل‌های خام Dual Pixel دو برابر فایل‌های خام معمولی این دوربین است و همین مسئله باعث می‌شود که نه‌تنها تعداد عکس‌های قابل ذخیره بر روی کارت حافظه نصف شود بلکه سرعت عکاسی پیاپی نیز در صورت فعال‌کردن این قابلیت کاهش‌ یابد. مسئله‌ی دیگر این است که برای بهره‌مندی از امکانات فایل‌های خام Dual Pixel باید الزاماً از نرم‌افزار اختصاصی کانن با نام Digital Photo Professional استفاده کنید که مخصوص ویرایش فایل‌های خام دوربین‌های کانن است؛ اما به هیچ وجه امکانات لازم برای ویرایش عکس نظیر آنچه در Adobe Camera Raw یا Adobe Lightroom یافت می‌شود را ندارد و این می‌تواند قدرت ویرایش‌های قابل‌انجام بر روی عکس‌های خام‌تان را بسیار محدود کند.

بدنه و کنترل‌ها

از لحاظ طراحی، دکمه‌ها و کنترل‌های فیزیکی، 5D Mark IV نسبت به مدل پیشین تغییرات بسیار کمی داشته به طوری که در نگاه اول اگر لوگوی Mark IV را روی بدنه‌ی دوربین نبینید شاید نتوانید به راحتی آنرا از دوربین Mark III تشخیص‌ دهید. از بالا، این دوربین دقیقاً شبیه Mark III‌ است و تنها ترتیب دکمه‌ها تغییر کرده‌است. در پشت دوربین هم تغییرات اندک است. نمایشگر 3.2 اینچی دوربین که از نوع LCD است جدیدتر با کیفیت‌تر شده و به دقت 1.6 میلیون نقطه در اینچ ارتقا یافته‌ است. همچنین، برای اولین بار در سری دوربین‌های 5D از نمایشگر لمسی استفاده شده که هم در هنگام عکاسی و هم مرور عکس‌های گرفته‌شده (Playback) قابل استفاده‌ است. تغییر دیگر، اضافه‌شدن یک دکمه‌ی کوچک در زیر جوی‌استیک انتخاب نقاط فوکوس است که به صورت پیش‌فرض با استفاده از آن می‌توانید مدهای نواحی نقاط فوکوس را تغییر‌ دهید. البته می‌توانید برای این دکمه عملکرد‌های دیگری از جمله تغییر جبران نوردهی را نیز تعریف‌ کنید.

برای بهبود مقاومت دوربین در مقابل نفوذ گردوغبار و آب در 5D Mark IV تعداد درپوش‌های لاستیکی افزایش یافته‌ است و همچنین مهر و موم بهتری برای مانت لنز بر روی بدنه، دکمه‌ی شاتر و درب باتری درنظر گرفته‌ شده‌ است. جای قرارگیری جک هدفون و میکروفون اکسترنال هم به قسمت پایین‌تر سمت چپ دوربین منتقل شده تا در صورت استفاده از میکروفون و هدفون اکسترنال سیم‌های آنها با سیم‌های دیگر متصل به دوربین تداخل کمتری داشته‌باشد. درگاه ریموت شاتر هم به جلوی دوربین منتقل‌ شده‌ است. در نهایت، 5D Mark IV  در حدود 75 گرم از Mark III سبک‌تر است که برای کاربران قدیمی Mark III این کاهش وزن در Mark IV ملموس است.

امکانات ارتباطی

کانن تجربه‌ی استفاده از WiFi داخلی در دوربین‌های اخیرش را به 5D Mark IV هم منتقل‌کرده و این دوربین علاوه بر وای‌فای داخلی دارای NFC و GPS نیز می‌باشد که امکانات ارتباطی بی‌سیم کاملی را برای Mark IV رقم‌ زده‌ است. با استفاده از اپلیکیشن Canon Connect بر روی تلفن‌های هوشمند اندرویدی و iOS و از طریق ارتباط بی‌سیم WiFi می‌توانید دوربین را کنترل کنید. امکانات این اپلیکیشن خیلی کامل نیست اما بر خلاف اپلیکیشنی که نیکون برای اسمارت‌فون‌ها توسعه داده است، در Canon Connect امکان تغییر پارامتر‌های نوردهی (سرعت شاتر، دیافراگم و ISO) وجود دارد. نمایش و انتقال عکس‌های دوربین به تلفن هوشمند هم از دیگر امکانات این اپلیکیشن است. البته می‌توانید به طور مستقیم هم عکس‌ها را از طریق ارتباط وای‌فای به کامپیوتر یا به دستگاه‌های دارای DLNA یا پرینتر منتقل‌ کنید. وجود امکان ارتباط بی‌سیم داخلی در این دوربین با توجه به ثابت بودن نمایشگر آن می‌تواند در عکاسی از زوایای محدود و دشوار (بسیار بالا یا بسیار پایین) به عکاس در قاب‌بندی تصویر کمک شایانی کند. همچنین، اپلیکیشن کانن به نوعی می‌تواند کار یک ریموت شاتر را نیز ایفا‌کند و شما را از خرید ریموت جداگانه بی‌نیاز کند.

نتیجه‌گیری

حالا بعد از بررسی امکانات و مشخصات دوربین جدید 5D Mark IV بهتر می‌توانیم عنوان «هیجان‌انگیز/نا‌امید‌کننده» که برای نقد و بررسی این دوربین انتخاب‌کرده‌‌ایم را توضیح دهیم. قسمت هیجان‌انگیز این عنوان بیشتر در مورد کاربران متعصب و وفادار کانن معنا‌ پیدا‌ می‌کند که هر چند سال یک‌بار دوربین قدیمی‌شان را با یکی از دوربین‌های جدید ساخت این کمپانی عوض می‌کنند و سراغ برند‌های دیگر نمی‌روند. برای این افراد، مخصوصاً کسانی که در حال حاضر از دوربین 5D Mark III استفاده می‌‌کنند، 5D Mark IV تحقق آرزوهای 4 ساله‌شان است! ارتقای 8 مگاپیکسلی رزولوشن سنسور تصویر به همراه افزایش چشمگیر داینامیک رنج و سیستم فوکوس خودکار بسیار خوب کافی است تا آنها از دوربین جدید کانن هیجان‌زده شوند.

اما آنهایی که انتظار داشتند کانن با Mark IV تمام عقب‌ماندگی‌هایش از دوربین‌های سونی و نیکون را جبران‌ کند تا حد زیادی ناامید شدند. دوربین جدید کانن در اصل در مورد خاصی نتوانست از رقیبانش پیشی بگیرد. ارتقای رزولوشن سنسور تصویر بسیار خوب بود اما همچنان از رقیبان (D810 و A7r II) کمتر است. البته از آنجایی که کانن دوربین دیگری با نام 5DS R دارد که در حال حاضر غول مگاپیکسلی DSLRهای فول‌فریم محسوب می‌شود، شاید بتوان از کسری مگاپیکسل Mark IV در مقابل رقیبانش چشم‌پوشی‌کرد. افزایش دامنه‌ی دینامیک و بهبود عملکرد دوربین از لحاظ نویز کمتر در ISOهای بالا هم از جمله موارد مثبت این دوربین است؛ اما با این حال همانطور که اشاره کردیم از این لحاظ هم نمی‌توان Mark IV را با بهترین دانست. مشخصات فیلمبرداری این دوربین هم اصلاً به مذاق عاشقان فیلمبرداری با دوربین‌های DSLR (بخصوص سری 5D) خوش نیامد. فیلمبرداری 4K با کراپ 1.64، کدک ضبط غیر‌ بهینه Motion JPEG و اثر Rolling Shutter نامطلوب همگی باعث شد تا خیلی‌ها نتوانند بر روی این دوربین به عنوان دوربین اصلی برای فیلمبرداری حساب‌ کنند. اما یک نقطه‌ی درخشان در این دوربین است که هیچ‌کس نمی‌تواند آن را انکار‌کند و آن امکان فوکوس خودکار فوق‌العاده در هنگام فیلمبرداری و عکاسی در حالت Live View است. این شاید تنها موردی باشد که کانن (و البته دوربین 5D Mark IV) در آن از تمام رقیبانش جلوتر است!

بنابراین، اینکه این دوربین هیجان‌انگیز یا نا‌امید‌کننده باشد وابستگی مستقیمی به فردی دارد که قرار است آنرا بخرد و از آن استفاده‌کند. از نظر بعضی‌ها پیشرفت‌های Mark IV خوب و قابل‌ملاحظه‌ بوده و نقاط ضعف آن قابل چشم‌پوشی است؛ برای دیگران، بهترین نبودن و ضعف‌های این دوربین در فیلمبرداری به معنی پایان راه پرافتخار 5Dها به عنوان نخستین یار وفادار فیلم‌سازان مستقل است.