هر آنچه باید در مورد ابعاد حس‌گر دوربین‌ها بدانید

در گذشته دوربین‌های کامپکت از سنسورهای کوچک بهره می‌بردند و اگر به سراغ دوربین‌های با قابلیت تعویض لنز مانند دوربین‌های DSLR می‌رفتید سنسوری بزرگ در اختیارتان قرار می‌گرفت. سایز سنسور تأثیر مستقیم بر روی کیفیت عکس داشت و سنسورهای بزرگ‌تر به معنی کیفیت بهتر نیز بودند.

هنوز هم سایز سنسور از اهمیت بالایی برخوردار است. سنسورها معمولاً گران‌ترین قسمت هر دوربینی هستند و دوربین‌های با سنسور بزرگ‌تر قیمت بالاتری هم دارند. به همین دلیل یک دوربین با سنسور 1/2.3 اینچی گران‌قیمت پیدا نمی‌کنید و قادر نخواهید بود یک دوربین ارزان‌قیمت با سنسور فول‌فریم نیز خریداری کنید.

البته این روزها، سازندگان دوربین‌های کامپکت را نیز با سنسورهای نسبتاً بزرگ عرضه می‌کنند. همین موضوع سایز سنسور را کمی پیچیده‌تر از قبل کرده است و سنسورهای کوچک نیز مزایای مختص به خودشان را دارند. بیشتر شدن تنوع سنسورها در انواع مختلف دوربین‌ها ممکن است موجب سردرگمی برخی از مشتریان، به خصوص کاربران تازه‌کار شود. همچنین ابعاد سنسور بر روی فاصله‌ی کانونی مؤثر دوربین نیز تأثیرگذار است و برای انتخاب یک دوربین جدید اهمیت دارد.

در این مطلب قصد داریم سایز سنسورهای معمول امروزی را از کوچک‌ترین تا بزرگ‌ترین مورد بررسی قرار دهیم و تأثیر هر کدام بر روی کیفیت و قابلیت‌های دوربین را نیز بیان کنیم. ولی ابتدا بد نیست در مورد رابطه‌ی سایز سنسور و فاصله‌ی کانونی توضیح مختصری را ارائه کنیم.

 

سایز سنسور و فاصله‌ی کانونی

سایز سنسور بر روی نوع لنزی که باید بخرید تأثیر مستقیم دارد. دوربین‌های کامپکت دارای لنز یکپارچه هستند، بنابراین چندان نیازی نیست نگران نوع لنز باشید، ولی در دوربین‌های با لنز قابل‌تعویض، هر لنز یک تصویر دایره‌ای را تشکیل می‌دهد که باید بتواند ابعاد سنسور را پوشش دهد. البته استثناء نیز وجود دارد که بعداً در مورد آن بحث خواهیم کرد.

چه در دوربین‌های کامپکت و چه بر روی لنزهای قابل‌تعویض عددی که حک می‌شود نشان‌گر فاصله‌ی کانونی واقعی است. این عدد در صورتی صحیح است که سنسور یا فیلم از نوع 35 میلی‌متری یا فول‌فریم باشند. ولی لنزها برای کار با سنسورهای مختلفی طراحی می‌شوند و فاصله‌ی کانونی مؤثر آن‌ها بر روی سنسورهای مختلف متفاوت است. به همین دلیل سازندگان عددی به نام فاکتور برش یا Crop Factor را ارائه می‌کنند.

این عدد برای سنسورهای فول‌فریم معادل 1 است، بنابراین وقتی یک لنز 55-18 را بر روی سنسور فول‌فریم نصب می‌کنید فاصله‌ی کانونی مؤثر 55-18 را ارائه می‌کند، ولی وقتی همین لنز را بر روی دوربینی با سنسور APS-C با فاکتور برش 1.5 برابر نصب کنید فاصله‌ی کانونی مؤثر 82-27 را ارائه می‌کند. دلیل آن هم این است که سنسور APS-C به اندازه‌ی کافی بزرگ نیست که بتواند از کل گستره‌ی تصویر لنز استفاده کند. با بریده شدن بخشی از تصویر توسط سنسور این‌گونه به نظر می‌رسد که فاصله‌ی کانونی طولانی‌تر شده است و گستره‌ی دید بسته‌تر شده است.

برای این‌که بدانید هر لنز بر روی هر سنسوری چه فواصل کانونی را ارائه می‌کند باید فاکتور برش را در فاصله‌ی کانونی واقعی لنز ضرب کنید.

 

سایز سنسور

با این توضیحات به بررسی سایزهای معمول سنسور در بازار امروز می‌پردازیم.

 

1/2.3 اینچ

ابعاد سنسور: 6.3 در 4.7 میلی‌متر

این کوچک‌ترین سایز سنسوری است که به‌طورمعمول در دوربین‌های امروزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اکثر دوربین‌هایی که از این نوع سنسور استفاده می‌کنند دارای رزولوشنی بین 16 تا 20 مگاپیکسل هستند.

درحالی‌که این نوع سنسورها را در انواع مختلفی از دوربین‌ها می‌توان یافت، در سال‌های اخیر استفاده از آن‌ها به شدت کاهش یافته است و اکثر سازندگان به سراغ سنسورهای بزرگ‌تر رفته‌اند. دلیل آن نیز بهبود کیفیت دوربین‌ گوشی‌های هوشمند است.

استفاده از این نوع سنسور به دست آوردن زوم زیاد را راحت می‌کند. به همین دلیل هم بیشتر دوربین‌های سوپرزوم از این سایز سنسور استفاده می‌کنند. برای به دست آوردن زوم زیاد با استفاده از سنسورهای بزرگ‌تر، باید لنزهای بزرگ‌تر، سنگین‌تر و گران‌قیمت‌تری را استفاده کرد.

در نور مناسب می‌توان با چنین سنسوری عکس‌های قابل قبولی گرفت، ولی با کاهش نور محیط، نویز به‌سرعت افزایش می‌یابد و گستره‌ی دینامیکی چندان خوبی را نیز ارائه نمی‌کنند.

فاکتور برش برای این نوع سنسورها 5.6 برابر است، ولی اکثر سازندگان فاصله‌ی کانونی معادل این نوع دوربین‌ها را ارائه می‌کنند و اساساً نیاز چندانی هم به تبدیل فاصله‌ی کانونی ندارند.

از شناخته‌شده‌ترین دوربین‌های بازار که از این نوع سنسور استفاده می‌کنند می‌توان نیکون P900، کانن SX60، نیکون B700 و کانن SX720 را نام برد.

 

1/1.7 اینچ

ابعاد سنسور: 7.6 در 5.7 میلی‌متر

این سنسورها کمی از مدل‌های 1/2.3 اینچی بزرگ‌تر هستند و می‌توانند کمی بهتر سوژه را از پس‌زمینه جدا کنند. همچنین از لحاظ میزان جزئیات، گستره‌ی دینامیکی و نویز کمی بهتر عمل می‌کنند.

برای مدتی، این سایز سنسور از محبوبیت زیادی در دوربین‌های کامپکت پیشرفته برخوردار بود، ولی با مرسوم شدن سنسورهای یک اینچی از محبوبیت آن‌ها کاسته شده است. این نوع سنسور در حال حاضر بیشتر توسط پنتاکس در سری Q مورد استفاده قرار می‌گیرد. فاکتور برش برای این سنسورها 4.5 برابر است.

 

یک اینچی

ابعاد سنسور: 13.2 در 8.8 میلی‌متر

این نوع حس‌گرها در حال حاضر از محبوبیت زیادی برخوردار هستند. همان‌طور که اشاره شد، این سنسورها بیشتر در دوربین‌های کامپکت پیشرفته کاربرد دارند و معمولاً با لنزهایی با فاصله‌ی کانونی بین 24 تا 100 میلی‌متر جفت و جور می‌شوند. البته دوربین‌های سوپرزوم مانند سونی RX10 III و کانن G3 X نیز وجود دارند که از این نوع حس‌گر استفاده می‌کنند.

دوربین‌هایی که از این سایز سنسور استفاده می‌کنند معمولاً کیفیت عکس بسیار خوبی دارند، به‌خصوص وقتی از دیافراگم‌های باز بهره گرفته شود تا نور زیادی را دریافت کنند. البته تنها ابعاد آن‌ها نیست که موجب افزایش کیفیت شده است، بلکه در ساختار اکثر آن‌ها از فناوری‌های جدیدی استفاده شده است که کارایی آن‌ها را نسبت به سنسورهای معمولی افزایش داده‌اند.

فاکتور کراپ برای سنسورهای یک اینچی 2.7 برابر است، ولی به دلیل اینکه این نوع سنسورها نیز اکثراً در دوربین‌های کامپکت استفاده می‌شوند نیاز چندانی به این فاکتور نخواهید داشت.

دوربین‌های شناخته‌شده‌ی سونی مانند RX100 IV، RX100 V و دوربین‌های سری G کانن مانند G7 X Mark II، G9 X و G5 X از معروف‌ترین دوربین‌هایی هستند که از این نوع سنسور استفاده می‌کنند.

 

Micro Four Third

ابعاد سنسور: 17.3 در 13 میلی‌متر

این نوع سنسورها که به نام MFT یا Micro 4/3 نیز شناخته می‌شوند توسط الیمپوس و پاناسونیک مورد استفاده قرار می‌گیرند. این سنسورها به میزان قابل‌توجهی از حس‌گرهای یک اینچی بزرگ‌تر هستند. فاکتور برش این نوع سنسورها 2 برابر است، به همین دلیل فاصله‌ی کانونی معادل آن‌ها بسیار راحت محاسبه می‌شود. به طور مثال یک لنز 35-12 بر روی سنسور MFT فاصله‌ی کانونی مؤثر 70-24 را ارائه می‌کند.

 

APS-C

ابعاد سنسور برای کانن: 22.5 در 15 میلی‌متر

ابعاد سنسور برای نیکون و سونی: 23.5 در 15.6 میلی‌‌متر

این نوع سنسورها به طرز وسیعی در دوربین‌های DSLR سطح مبتدی و میان‌رده مورد استفاده قرار می‌گیرند و حالا در دوربین‌های بدون‌آینه نیز مرسوم شده‌اند. این نوع سنسورها بالانس مناسبی را بین ابعاد جمع‌و‌جور و کیفیت مناسب ارائه می‌کنند. دوربین‌های شناخته‌شده‌ی سطح مبتدی و متوسط مانند نیکون D3300، D3400، D5600 یا کانن 700D، 750D و 80D از سنسور APS-C استفاده می‌کنند. حتی برخی از دوربین‌های سطح بالاتر مانند نیکون D7200، نیکون D500 و کانن 7D Mark II نیز از این نوع سنسور بهره می‌گیرند. در بین دوربین‌های بدون‌آینه نیز می‌توان سونی a6500، سونی a6300 و کانن EOS M5 را نام برد.

البته تمامی سنسورهای APS-C دارای ابعاد یکسانی نیستند و کمی با هم فرق دارند. سنسورهای کانن کمی کوچک‌تر هستند و فاکتور برش آن‌ها معادل 1.6 است، درحالی‌که سنسورهای مورد استفاده‌ی نیکون و سونی کمی‌ بزرگ‌تر هستند و فاکتور برش آن‌ها 1.5 برابر است.

این نوع سنسورها در کل انعطاف‌پذیری بالایی دارند و در بین عکاسان ورزشی و حیات‌وحش از محبوبیت زیادی برخوردار هستند، زیرا فاکتور برش آن‌ها موجب افزایش نسبی فاصله‌ی کانونی می‌شود.

 

APS-H

ابعاد سنسور: 26.6 در 17.9 میلی‌متر

این نوع سنسورها بیشتر توسط دوربین‌های سری 1D کانن مانند 1D Mark III و 1D Mark IV مورد استفاده قرار گرفته‌اند. ولی این سری از دوربین‌های کانن نیز طی چند سال اخیر به سراغ سنسورهای فول‌فریم رفته‌اند.

فاکتور برش این سنسورها 1.3 برابر است و کم‌تر از سنسورهای APS-C بر روی فاصله‌ی کانونی تأثیر می‌گذارند. طی چند سال اخیر یک مدل 51 مگاپیکسلی از آن‌ها در Sigma sd Quattro H مورد استفاده قرار گرفت و کانن نیز یک مدل 250 مگاپیکسلی از آن‌ها را برای استفاده‌های نظامی و امنیتی ساخته است. استفاده از این سنسور دیگر در دوربین‌های DSLR مرسوم نیست.

 

فول‌فریم

ابعاد سنسور: 36 در 24 میلی‌متر

سنسورهای فول‌فریم در دوربین‌های سطح بالا و حرفه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند و بیشتر سازندگان در دوربین‌های پرچم‌دار خود از این نوع حس‌گرها بهره می‌گیرند. دوربین‌هایی مانند سونی a7R II، کانن 5D Mark IV و نیکون D810 از این دست هستند.

مساحت نسبتاً زیاد آن‌ها به این معنی است که می‌توانند نور زیادی را جذب کنند که موجب تولید عکس‌های باکیفیت‌تری می‌شود. همچنین این امکان را به سازندگان می‌دهند که رزولوشن‌های متنوعی را مورد استفاده قرار دهند. در حال حاضر این نوع سنسورها را می‌توان با رزولوشن‌های مختلفی از 12 تا 50 مگاپیکسل یافت.

ابعاد سنسورهای فول‌فریم تقریباً مشابه فیلم‌های 35 میلی‌متری است، به همین دلیل نیازی به تبدیل فاصله‌ی کانونی ندارند یا اصطلاحاً فاکتور برش آن‌ها معادل یک است. اگر لنزی برای استفاده با فیلم‌های 35 میلی‌متری طراحی شده باشد و آن را بر روی سنسور فول‌فریم استفاده کنید فاصله‌ی کانونی هیچ تغییری نخواهد داشت.

برخی از سازندگان اجازه‌ی استفاده از لنزهای APS-C را بر روی سنسورهای فول‌فریم می‌دهند. در این حالت رزولوشن سنسور کاهش می‌یابد و اطلاعات فقط از قسمت میانی آن خوانده می‌شوند. برای این‌که مطمئن شوید لنز مورد نظرتان بر روی دوربین شما قابل استفاده است یا خیر می‌توانید این مطلب را مطالعه کنید.

 

قطع متوسط

ابعاد تقریبی سنسور: 44 در 33 میلی‌متر

سنسورهای قطع متوسط به میزان قابل‌توجهی از حس‌گرهای فول‌فریم بزرگ‌تر هستند و ارائه‌ی تعدادی از مدل‌های جدید مانند فوجی GFX 50S و هسلبلاد X1D موجب جلب توجه بیشتر به سمت این نوع دوربین‌ها شده است.

در تئوری سیستم‌های قطع متوسط استاندارد کیفیت بالاتری را ارائه می‌کنند، ولی هزینه‌های بالا و برخی از محدودیت‌ها آن‌ها را به مصارف حرفه‌ای محدود کرده‌اند. دوربین‌های DSLR معمولاً کوچک‌تر هستند و ارگونومی بهتری دارند. همچنین تنوع لنزهای آن‌ها به‌مراتب بیشتر است و سیستم فوکوس سریع‌تری نیز دارند. ولی اگر بخواهید دوربینی را تنها بر اساس کیفیت عکس انتخاب کنید باید به سراغ سنسورهای قطع متوسط بروید. با ارائه‌ی دوربین‌های بدون‌آینه‌ی قطع متوسط فوجی و هسلبلاد، کم‌کم به تنوع لنزهای این نوع دوربین‌ها نیز اضافه خواهد شد.

به دلیل این‌که این نوع سنسورها در ابعاد مختلفی تولید می‌شوند فاکتور برش آن‌ها بین 0.79 تا 0.64 متغیر است.