فیلترهای پولاریزه | Polarizer

فیلتر پولاریزه

فیلتر پولاریزه یکی از کارآمدترین ابزارهای درون کیف هر عکاسی است. معمولا این فیلتر، اولین فیلتری است که تمام عکاسانی که می‌خواهند از مناظر عکس‌برداری کنند، آن را تهیه می‌کنند. نصب فیلتر پلاریزه روی لنز درست مانند عینک پلاریزه برای چشمان است- عینک پلاریزه از ورود نورهایی که از جهت‌های نامنظم به چشم بازتاب می‌شوند، جلوگیری می‌کند و باعث می‌شود که تصویری بسیار واضح‌تر ببینیم. در این متن به بیان جزئیات در مورد فیلترهای پولاریزه خواهیم پرداخت و به شما خوانندگان عزیز اطلاعاتی در مورد کارایی فیلتر پولاریزه، دلایل مهم بودن همراه داشتن این فیلتر و اینکه چرا باید از آن‌ها استفاده کنیم، خواهیم گفت.

فیلتر پلاریزه چیست؟

فیلتر پولاریزه و یا پولارایزر فیلتر مخصوص عکاسی است که روی لنز نصب می‌شود و باعث کاهش انعکاس‌های اضافی، کاهش مه در تصاویر و افزایش دقت و عمق رنگ‌ها می‌شود.  فیلتر پولاریزه محبوب‌ترین فیلتر در عکاسی از مناظر طبیعی، محیط‌های شهری و عکاسی از بناها است ولی در سایر موقعیت‌ها نیز کاربرد دارد.

فیلتر پولاریزه چطور کار می‌کند؟

جو سیاره زمین پر است از گازهایی که برای چشم انسان نامریی هستند. درصد پایینی از جو زمین نیز از بخار آب، آلاینده‌ها و سایر ذرات معلق کوچک تشکیل شده است. البته مقدار دقیق این گازها و ذرات به عوامل مختلفی مانند آب‌وهوا، زمان و مکان بستگی دارد. بخار آب و ذرات ریز معلق موجود در اتمسفر، باعث ‌مه‌آلودگی می‌شوند که در اثر مه‌آلودگی دید در مسافت نیز به ویژه نزدیک دریاها کاهش می‌یابد. مه‌الودگی در اثر برخورد نور با ذرات معلق و بخار آب موجود در هوا و بازتاب آن به سمت لنز در تصاویر ظاهر می‌شود و بهترین راه حذف مه‌آلودگی در تصاویر استفاده از فیلتر پولاریزه بر روی لنز است.

استفاده از فیلتر پولاریزه با کاهش انعکاس‌ها از سطوح مختلف مانند شیشه، آب، برگ‌ها و دیگر سطوح غیر فلزی موجب افزایش عمق رنگ‌ها می‌شود و همچنین تصویر آبی آسمان را نیز در تصاویر شما پرعمق و زیباتر نشان می‌دهد. نور آبی رنگ موج‌هایی کوتاه‌تر از رنگ‌های سبز و قرمز دارد و همین امر موجب پراکندگی آن می‌شود. با پلاریزه کردن چشم‌انداز خود از آسمان می‌توانید نور آبی پراکنده که از تمام جهات وارد لنز می‌شود را کاهش داده و نور آبی رنگ بسیار خالص‌تری را توسط لنز دریافت کنید.

بسته به موقعیت خورشید در آسمان می‌توانیم نتایج مختلفی از فیلتر پولاریزه خود دریافت کنیم. پس بهتر است که بدانیم که در زمان‌های مختلف روز و فصل‌های مختلف مقدار پلاریزه شدن تصاویر نیز توسط یک فیلتر پولاریزه خاص تغییر می‌کند و مقداری که این فیلترها تصویر را پلاریزه می‌کنند را در موقعیت‌های مختلف باید تغییر داد.

انواع فیلترهای پلاریزه

فیلترهای پولاریزه در دو دسته اصلی خطی و دایره‌ای در بازار موجود‌اند. این نام گذاری به شکل فیلتر مربوط نیست و به روشی که این فیلترها نور را از خود عبور می‌دهند، اشاره دارد. فیلترهای پلاریزه خطی دارای یک لایه پولارایزر هستند، هنگام استفاده از این فیلترها بر روی دوربین‌های DSLR ممکن است در بسیاری از مواقع در فوکوس خودکار و مسافت یابی، دوربین دچار اشتباه شود. فیلترهای پولاریزه دایره‌ای که با نام CPL شناخته می‌شوند دارای لایه بیشتری برای پلاریزه هستند که وجود همین لایه موجب استفاده بدون هیچ مشکل بر روی تمام دوربین‌های کلاسیک و مدرن می‌شود. تنها ایراد فیلترهای دایره‌ای پولاریزه این است که این فیلترها درصد بیشتری از روشنایی تصویر را نسبت به فیلترهای خطی کاهش می‌دهند.

با توجه به محبوبیت دوربین‌های DSLR تقاضا برای فیلترهای پلاریزه خطی کاهش یافته است و همین امر تمرکز تولیدکنندگان فیلترها را معطوف به تولید فیلتر‌های دایره‌ای کرده است که در حال حاضر تنوع بالایی از کیفیت و قیمت برای این فیلترها در بازار موجود است. با این‌حال فیلترهای خطی نیز هنور در دسترس هستند و عملکرد خوبی هنگام نصب بر روی دوربین‌های بدون آینه به همراه دارند. اما به علت عدم وجود نوع با کیفیت بالا و تنوع،‌ استفاده از این نوع فیلترها کمتر از نوع دایره‌ای توصیه می‌شود.

اشکال مختلف فیلترهای پلاریزه

فیلترهای خطی و دایره‌ای در اشکال مختلفی تولید می‌شوند. اما رایج‌ترین نوع فیلترهای پولاریزه شکل گرد آن‌ها است که برای نصب روی دهانه فیلتر لنزهای مختلف تولید می‌شوند. همچنین می‌توان این نوع فیلترها را به‌همراه هولدرهای فیلتر هم استفاده کرد. نحوه استفاده از فیلترهای پولاریزه گرد نیز بسیار آسان است. با نصب آن روی لنز می‌توانیم با چرخاندن آن در جهت و خلاف جهت عقربه‌های ساعت،‌ مقدار افکت پلاریزه شدن را تنظیم کنیم.

فیلترهای پولاریزه به شکل مربع و یا مستطیل نیز موجودند. این فیلترها را برای نصب در هولدرها می‌سازند ولی استفاده از آن‌ها به دلیل اینکه هولدرهای فیلتر جدید امکان نگهداری از فیلترهای گرد بزرگ‌تر را نیز دارند، محبوبیت خود را تا حد زیادی از دست داده است. 

نوع دیگری از فیلترها نیز توسط بعضی از تولیدکنندگان تولید می‌شود که این فیلترها مخصوص نصب در فیلتر هولدرهای مخصوص به خود هستند.

اهمیت استفاده از فیلتر پولاریزه در عکاسی از مناظر

با توجه به این امر که هنگام عکاسی از مناظر، نور خورشید از تمام سطوح موجود در آن منظره بازتاب داده می‌شود و مقدار قابل توجهی از این نور به لنز دوربین راه می‌یابد، به همین دلیل‌عکس‌هایی که بدون استفاده از فیلتر پولاریزه از مناظر می‌گیریم ممکن است در بسیاری از اوقات جلوه‌ای بی‌روح و خسته‌کننده داشته باشند. اما به محض نصب فیلتر بر روی لنز و تنظیم آن، راه ورودی بیشتر این نورها که از زوایایی تصادفی بازتاب داده شده اند به لنز مسدود می‌شود و کنتراست و دقت رنگ بالاتری در تصاویر گرفته شده ایجاد می‌شود و تصاویر ثبت شده دیگر خسته کننده نخواهند بود.

در عکس‌برداری از سوژه‌هایی با فاصله دور مانند عکاسی از کوه‌ها نیز فیلتر پولاریزه می‌تواند به کاهش مه‌آلودگی موجود در جو کمک شایانی کند. اگر تابحال به این فکر کرده‌اید که چطور بسیاری از عکاسان می‌توانند رنگ‌هایی بسیار غنی مخصوصا در به تصویر کشیدن آسمان و سوژه‌هایی با مسافت زیاد در تصاویر خود داشته باشند، حال جواب سوال خود را یافته‌اید؛ کیفیت بالای تصاویر آن‌ها وابسته به فیلتر پولاریزه است. البته در ویرایش تصاویر بعد از عکس‌برداری نیز می‌توانیم مقدار زیادی رنگ تصاویر را بهتر کنیم، اما اضافه کردن تاثیر فیلتر پولاریزه در ادیت تصاویر به صورت کامل مخصوصا کاهش انعکاسات اضافی و مه‌آلودگی به هیچ وجه امکان‌پذیر نیست که همین موضوع همراه داشتن فیلتر پولاریزه برای عکاسی از مناظر را به امری ضروری تبدیل کرده است.

حداکثر مقدار پلاریزاسیون

حداکثر درجه پلاریزه شدن توسط فیلتر در فاصله ۹۰ درجه از خورشید اتفاق می‌افتد. بنابراین می‌توان به راحتی تشخیص داد که تاریک ترین قسمت آسمان در‌ عکس‌های شما هنگام استفاده از این فیلتر کجا خواهد بود. یک ترفند ساده این است که با انگشت شست و اشاره خود شکل تفنگ را بسازید و سپس با انگشت اشاره به سمت خورشید نشانه روید، حال می‌توانید با حرکت دادن انگشت شست و یا چرخاندن دست در جهت و خلاف جهت عقربه‌های ساعت (در حالی که انگشت  اشاره همچنان رو به خورشید است)،‌ تمام محدوده‌ای که حداکثر درجه پلاریزه را خواهید داشت پیدا کنید.

نحوه تاریک کردن و یا کاستن از تاریکی آسمان توسط فیلتر پولاریزه

وقتی که دوربین به سمت محدوده‌ای است که حداکثر مقدار پلاریزاسیون را دارد و فیلتر پولاریزه گرد را نیز در نهایت درجه تنظیم کنید، آسمان به صورت غیرطبیعی‌ تاریک‌تر خواهد شد. در چنین شرایطی اگر می‌خواهید آسمانی روشن‌تر در تصویر خود داشته باشید، می‌توانید با چرخاندن فیلتر درجه پلاریزه شدن تصویر را کم کنید و این مشکل را برطرف کنید.

تصویر سمت چپ در بالا در حالتی که فیلتر بر روی حداکثر مقدار پولاریزه کردن تصویر تنظیم شده، گرفته شده است و آسمان در این تصویر به صورت غیرطبیعی تاریک معلوم است. برای روشن کردن آسمان تنها کاری که انجام شده چرخاندن فیلتر تا حدی بوده که آسمانی روشن تر و طبیعی‌تر به دست آید که در تصویر سمت راست این عمل انجام شده است. 

کاهش انعکاس‌ها

یکی از دلایل اصلی که بسیاری از افراد از فیلترهای پولاریزه استفاده می‌کنند، کاهش انعکاسات اضافی است. انعکاس نور همه جا در اطراف ما اتفاق می‌افتد و امری بدیهی در عکاسی از طبیعت است. به غیر از انعکاسی که از آب حوضچه‌ها و دریاچه‌ها به سوی چشم ما برمی‌گردد، ممکن است بازتاب شیشه پنجره‌ها و یا انعکاس‌هایی که از سنگ‌ها و یا گیاهانی که اطراف آبشارها هستند و نور بازتابی آن‌ها به سمت لنز منعکس می‌شود نیز در تصاویر اثر منفی بگذارند. در چنین موقعیت‌هایی می‌توان با استفاده از فیلتر پولاریزه این بازتاب‌ها را تا حد بسیار بالایی برطرف کرد و همچنین کنتراست و اشباع رنگ در تصاویر را نیز به صورت کاملا ملموس افزایش داد. 

کاهش مه‌آلودگی در تصاویر

یکی از دلایل اصلی استفاده از فیلترهای پلاریزه توسط کسانی که می‌خواهند از مناظر تصویربرداری کنند، امکان کاهش مه‌آلودگی تصاویر است. مه‌آلودگی در تصاویر امری بدیهی در عکاسی از مناظر است و با استفاده از فیلتر پولاریزه حتی در ویرایش عکس‌‌ها نیز کار عکاس راحت‌تر خواهد بود؛ به دلیل اینکه با وجود این فیلتر مقدار زیادی از مه‌آلودگی توسط فیلتر برطرف شده است و کار زیادی در ویرایش باقی نمی‌ماند و در چنین موقعیتی به راحتی میتوان توسط نرم‌افزار و استفاده از تنظیمات کنتراست و مه‌گیری این مشکل کوچک را برطرف کرد. با استفاده از فیلتر پولاریزه آسمان و ابرها بسیار طبیعی‌تر خواهند بود و تصویر کلی از حالت کم‌رنگ و بی‌روح تبدیل به تصویری پر از رنگ‌های پرعمق و طبیعی خواهد شد. همچنین با استفاده از فیلترهای پولاریزه مقدار زیادی در زمان در نتیجه عدم نیاز به ویرایش تصاویر در فتوشاپ و یا ویرایش سطحی، صرفه‌جویی خواهد شد و علاوه‌ بر این نتیجه ویرایش عکس‌ها با نرم‌افزار و تاثیری که فیلتر پولاریزه روی عکس‌ها می‌گذارد، قابل مقایسه نیست.

افزایش کیفیت رنگ‌ها هنگام عکس‌برداری از سطوح نم‌دار و خیس

در عکس‌برداری از آبشارها نیز با سنگ‌های خیسی سروکار خواهیم داشت که قابلیت بازتاب بالایی دارند و این مقدار بازتاب باعث پایین آمدن کیفیت رنگ‌‌ها خواهد شد ولی با نصب فیلتر پولاریزه بر روی لنز نه تنها این بازتاب‌های اضافی را محدود می‌کنید،‌ بلکه رنگ‌هایی دقیق‌تر و کنتراست بالاتری نیز خواهید داشت.

چطور کیفیت عکس‌هایی که از مناظر شهری می‌گیریم را با فیلتر پولاریزه بیشتر کنیم؟

با استفاده از فیلتر پولاریزه تصاویر دورنمایی که از شهرها می‌گیریم نیز کیفیت بالاتری خواهند داشت. هرچقدر فاصله شما با منظره بیشتر باشد مقدار مه‌آلودگی و انعکاسات اضافی نیز بالاتر خواهد رفت؛ مخصوصا در عکاسی از شهرها که فضای آن‌ها پر از ریز گرد‌هایی است که در اثر برخورد نور با آن‌ها مه زیادی در تصویر ایجاد خواهد شد. همچنین حتی اگر می‌خواهید از بنایی در شهر از فاصله نزدیک عکس‌برداری کنید نیز با استفاده از فیلتر پولاریزه مه‌آلودگی و انعکاس‌های اضافی در تصویر کاهش خواهد یافت و همچنین آسمانی طبیعی‌تر در تصویر خواهید دید. اما تنها نکته‌ای که در عکاسی از بناهای شهری با فیلتر پولاریزه ممکن است مشکل ساز باشد پدیده فلر است و این انحراف تصویری مخصوصا در اوقاتی که از فیلتر ارزانی استفاده می‌کنید و یا سطح فیلتر کاملا تمیز نیست، اتفاق می‌افتد.

یکی دیگر از مواقعی که فیلترهای پولاریزه کارایی بسیاری دارند، اوقاتی است که از پشت شیشه پنجره ساختمان و یا هلیکوپتر می‌خواهید عکاسی کنید. با استفاده از فیلتر پولاریزه در چنین شرایطی، انعکاس نور درون ساختمان که بر روی شیشه می‌افتد را می‌توانید کاملا حذف کنید. 

معایب فیلترهای پلاریزه

متاسفانه فیلترهای پولاریزه علاوه بر تمام نقاط قوتی که ذکر شدند، معایبی نیز دارند که بهتر است به آن‌ها نیز بپردازیم.

فیلترهای پولاریزه ممکن است کیفیت تصاویر آسمان را پایین آورند: همانطور که قبلا گفته شد استفاده از فیلترهای پلاریزه بر روی لنزهای واید در زمان نزدیک به غروب و یا طلوع خورشید می‌توانند آسمان را تاریک‌ کنند. چنین نکته‌ای در هنگام عکاسی پانوراما نیز صدق می‌کند، پس بهتر است که مراقب این مشکل باشید به علت اینکه ویرایش چنین موردی بعد از عکاسی خیلی دشوار و وقت گیر است.

استفاده از این فیلترها ممکن است کمی وقت‌گیر باشد: هنگام عکاسی با فیلترهای پولاریزه به علت اینکه در هر زاویه و نوری باید تنظیمات تغییر کند، باید بعد از ثبت هر فریم تصویر را بازبینی کنیم و برای فریم بعدی نیز تنظیم دقیقی کنیم. و البته بعضی اوقات ممکن است که مشاهدی تغییر تنظیمات در منظره‌یاب دوربین مخصوصا در دوربین‌هایی که منظره یاب کوچکی دارند، دشوار باشد.

کم شدن نوردهی به لنز: یکی از معایب اصلی فیلترهای پولاریزه این است که آن‌ها نور ورودی به لنز را کاهش می‌دهند. البته مقدار کاهش نور در فیلترهای پولاریزه مختلف، متفاوت است ولی انتظار کاهش مقدار نوردهی از یک تا سه استاپ را در هنگام استفاده از این فیلترها را باید داشته باشیم. این عیب در فیلترهای گران باکیفیت کاهش می‌یابد و حداکثر تا ۱.۵ استاپ از نور کاهش می‌یابد ولی در فیلترهای ارزان ممکن است حتی بالاتر از سه استاپ نور کاهش یابد. همین امر یکی از دلایلی است که عکاسان حرفه‌ای هیچ‌گاه فیلتر پولاریزه را برای همیشه روی لنز قرار نمی‌دهند و تنها در مواقع نیاز از آن استفاده می‌کنند.

قیمت بالای فیلترهای پلاریزه باکیفیت: بسته به اندازه، کیفیت شیشه به کار رفته در ساخت فیلتر، کوتینگ Multi-resistant و شرکت سازنده فیلترها قیمت این فیلترها ممکن است بسیار بالا باشد، مخصوصا اگر بخواهید برای تمام لنزهای خود که دهانه فیلتری با سایز متفاوت دارند، فیلتر جداگانه تهیه کنید. اما برای حل این مشکل می‌توانید فیلتری برای لنزی که بزرگترین دهانه را دارد تهیه کنید و از مبدل‌های پله‌ای برای استفاده از آن فیلتر برای سایر لنزهایتان استفاده کنید.

استفاده از فیلترهای پولاریزه ممکن است موجب سایه‌دار شدن اجسام و پدیده فلر شوند: اضافه کردن یک لایه شیشه بیشتر بر روی لنز در بعضی از مواقع ممکن است موجب انعکاس اضافی داخلی و یا به عبارت دیگر بازتاب نور از سطح سنسور، برگشت آن به پشت فیلتر و بازتاب مجدد به سمت سنسور شود. البته همانطور که قبل‌تر گفتیم این مشکل در بیشتر اوقات وقتی که سطح فیلتر و یا المان جلویی لنز کاملا تمیز نیستند و یا هنگام استفاده از فیلترهای پلاریزه ارزان قیمت می‌افتد. 

تاریک شدن حاشیه‌های تصویر در اثر استفاده از فیلتر پولاریزه: هنگام استفاده از فیلترهای پلاریزه بر روی بعضی از لنزهای واید ممکن است با پدیده ویگنتینگ روبرو شویم. برای حل این مشکل پیشنهاد می‌شود که از فیلترهای نانو و یا اسلیم استفاده کنید که ضخامت بسیار پایین‌تری از فیلترهای معمولی دارند. 

عکس‌برداری از رنگین کمان: البته این مورد شامل معایب فیلترهای پولاریزه نیست و اتفاقا با استفاده از فیلتر پولاریزه می‌توان رنگین‌کمانی بسیار پررنگ و زیبا در تصاویر ثبت نمود. اما در تنظیم درجه فیلتر برای عکاسی از رنگین کمان باید دقت بالایی کرد و بهتر است از منظره‌یاب زنده برای چرخاندن حلقه تنظیم استفاده کرد و به محض مشاهده رنگ‌های پر رنگ رنگین کمان دست از تنظیم برداریم.

توصیه

اگر به این نتیجه رسیده‌اید که به فیلتر پولاریزه نیاز دارید و می‌خواهید عکس‌هایی با کیفیت بالاتری از مناظر تمام موقعیت‌هایی که ذکر شد بگیرید، به یاد داشته باشید که فیلترهای ارزان قیمت شما را با کیفیت پایینی که به تصاویر اضافه می‌کنند و همچنین سایه‌دار کردن سوژه‌ها و بروز پدیده فلر ناامید خواهند کرد. بهتر است که شیشه ارزان قیمتی به لنز باکیفیت خود اضافه نکنید ولی با تهیه فیلتر پولاریزه با کیفیت می‌توانید از تمام قابلیت‌های ذکر شده این فیلترها لذت کافی را ببرید.

نتیجه گیری

در کل می‌توان گفت که فیلتر پولاریزه یکی از ابزارهایی است که وجودشان در کیف تمام عکاس‌ها ضرورت دارد. یکی از چالش‌هایی که یک عکاس خوب با آن روبه‌رو است، بهترین شکل استفاده از نور موجود است و فیلترهای پولاریزه به شما قابلیت کنترل نوری که به سمت لنز می‌آید را می‌دهند و به کمک آن‌ها می‌توان تصاویری زنده ثبت نمود که ممکن است در نبودشان فریمی خسته‌کننده باشند.

همانطور که در متن خوانده‌‌اید فیلترهای پولاریزه تنها برای بهبود رنگ آسمان کارایی ندارند، این فیلترها کارایی بسیار بیشتری دارند و می‌توانند مه‌آلودگی را تا حد زیادی حذف کنند و همچنین کنتراست و دقت رنگ‌ها را افزایش دهند. فیلتر پولاریزه را به علت کاهش نور دریافتی در صورت وجود این فیلترها،‌ نباید برای همیشه روی لنز گذاشت و تنها در صورت نیاز باید از این فیلترها استفاده کرد.