چرا پشتیبانی از فضای رنگی 10 بیتی مهمترین تغییر فتوشاپ برای اپل است؟

در ماه اکتبر 2015 شرکت اپل امکان نمایش رنگ‌های 10-bit را به آپدیت جدید سیستم‌عامل OS X El Capitan خودش اضافه کرد. قابلیتی که به جز نرم‌افزار‌های Preview و Photos خود اپل، در هیچ نرم‌افزار دیگری قابل استفاده نبود. هفته پیش شرکت ادوبی، به‌روز‌رسانی‌های جدید نرم‌افزار فتوشاپ را اعلام کرد. در بین قابلیت‌های ریز و درشتی که در این به‌روز‌رسانی دیده می‌شد، امکان پشتیبانی از رنگ‌های 10-bit در فتوشاپ مخصوص مک نیز دیده می‌شود. اما سال‌ها پیش، فتوشاپ در نسخه CS6 ویندوزی این قابلیت را ارائه کرده بود.

اما این قابلیت 10-bit چیست؟ یا شاید بهتر است این‌طور بپرسیم: چرا یکی از مهم‌ترین عوامل انتخاب یک نمایشگر خوب برای عکاسان داشتن قابلیت نمایش رنگ 10-bit است؟ چطور می‌شود به محدوده 10 بیت در هر کانال رنگی دست پیدا کرد؟ مزیت استفاده از چنین محدوده رنگی چیست و چقدر برای کار ویرایش ارزش دارد؟ آیا همه مانیتورها از این محدوده رنگی پشتیبانی می‌کنند؟ برای پاسخ به این سؤالات، می‌بایست درباره رنگ‌های 10-bit بیشتر بدانید.

با پیشرفت روز به روز دنیای تکنولوژی، امروزه امکانات و اختیارات بیشتری برای ویرایش تصاویر در اختیار ما قرار گرفته است و بسیاری از تکنولوژی‌های گران‌قیمت سال‌ها پیش، اکنون با قیمت‌های کاملاً اقتصادی قابل استفاده عموم هستند. به عنوان مثال تکنولوژی 4K که تا همین چند سال پیش، رؤیایی دور از دسترس به شمار می‌رفت، هم اکنون در بسیاری از تلفن‌های همراه و تلویزیون‌های مصارف خانگی هم ارائه می‌شوند. نکته مهم این است که بدانیم این تکنولوژی‌ها چگونه می‌توانند روند کاری ما را متحول کنند.

خیلی از عکاسان برای ویرایش حرفه‌ای تصاویر و دیدن محدوده بزرگ‌تری از رنگ‌های قابل‌نمایش، اقدام به خرید نمایشگر‌های گران‌قیمت می‌کنند. اما چیزی که بسیاری از کاربران و حتی فروشندگان نمی‌دانند این است که عملاً محیط کاری آن‌ها به 16.7 میلیون رنگ قابل پشتیبانی توسط نرم‌افزار و سخت‌افزارشان محدود می‌شود.

 

روند کاری 30 بیت در عکاسی چه عملکردی دارد؟

به جز خوره‌های کامپیوتر، معمولاً بسیاری از کاربران از مفاهیمی مانند عمق رنگ، پروفایل‌های ICC و مفاهیم مرتبط دیگر با حوزه‌های رنگ در دنیای کامپیوتر چندان آشنا نیستند. البته نگرانی نداشته باشید. بسیاری از ما وقتی با دوربینمان عکس می‌گیریم، هیچ تصوری از اینکه این دوربین می‌تواند رنگ‌ها را با عمق رنگ 14 بیت ثبت کند نداریم. وقتی یک نمایشگر، تصویری را نمایش می‌دهد، هر پیکسلی که نمایش داده می‌شود ترکیبی از تعداد مشخصی رنگ است.

از آنجائی که واحد شمارش اطلاعات در پردازش کامپیوتر بیت است، این تعداد رنگ را با “بیت” یا “عمق بیت (bit depth)” یا “عمق رنگ (color depth)” اندازه‌گیری می‌کنند. عمق رنگ با عدد 2 به توان‌های مختلف شمرده می‌شود. به عنوان مثال رنگ 2 بیت، به صورت عدد 2 به توان 2 یا 2² شمرده می‌شود. یعنی 4 رنگ.

سال‌ها پیش، نمایشگر‌های تک‌رنگ، دارای عمق رنگ 1-bit بودند. یعنی 2 به توان 1 رنگ یا در واقع 2 رنگ داشتند: سیاه‌وسفید. اگر سن‌تان نسبتاً زیاد باشد، احتمالاً نمایشگر‌های EGA را به خاطر دارید که دارای عمق رنگ 4-bit یا در واقع 2 به توان 4 رنگ (16 رنگ) بودند.

تقریباً اغلب نمایشگر‌هایی که امروزه در بازار می‌بینید دارای پنل‌های 24-bit هستند مه می‌توانند دقیقه 16,777,216 رنگ را نمایش دهند. از آنجائی که این تعداد رنگ ترکیبی از سه رنگ قرمز و سبز و آبی هستند، گاهی اوقات این محدوده رنگی را 8-bit نیز می‌نامند. زیرا سهم هرکدام از این رنگ‌ها 2 به توان 8 رنگ است. یعنی این رقم حاصل 256x256x256 یا 2⁸x2⁸x2⁸ رنگ خواهد بود. بنابراین اگر جایی شنیدید که می‌گویند این نمایشگر 8 بیتی است، به یاد بیاورید که احتمالاً این نمایشگر از ترکیب سه رنگ استفاده می‌کند و هر رنگ دارای 8 بیت رنگ است که مجموعاً می‌شود 24 بیت یا 16.7 میلیون رنگ.

به همین نسبت وقتی درباره یک نمایشگر 30-bit صحبت می‌شود، یعنی هر کانال رنگی در این نمایشگر می‌تواند 10-bit رنگ تولید کند؛ بنابراین مجموعاً برای 3 کانال، 30 بیت رنگ تولید می‌شود. یعنی هر کانال رنگی به جای 258 رنگ، 2¹⁰ رنگ یا 1024 رنگ نمایش می‌دهد. تعداد کلی رنگ‌های قابل‌نمایش توسط این نمایشگر برابر 1,073,741,824 رنگ است که عملاً 64 برابر رنگ‌های نمایشگر‌های عادی است.

حالا اگر درباره یک دوربینی متوجه شدید که عمق رنگ قابل ثبت در آن برابر 14-bit است و در دوربین دیگری این عمق رنگ 12-bit است، نباید تصویر کنید که این دو دوربین تنها 2 بیت با هم فرق دارند. در اینجا تفاوت بین عمق رنگ قابل دستیابی در فایل خام این دو دوربین بسیار بیشتر از چیزی است که تصور می‌کنید. در دوربین 12-bit تعداد رنگ در دسترس 68.7 بیلیون و در دوربین 14-bit برابر 4.4 تریلیون رنگ خواهد بود. یعنی 64 برابر!

پس حالا متوجه می‌شویم که یک نمایشگر 3-bit چقدر می‌تواند رنگ‌های بیشتری نسبت به یک نمایشگر 24-bit نمایش دهد. بنابراین خیال ما از بابت نمایش تمامی رنگ‌هایی که تاکنون نمی‌دیدیم آسوده می‌شود و می‌توانیم اطمینان پیدا کنیم که از حالا به بعد با خرید یک نمایشگر 30-bit همه آن رنگ‌ها را خواهیم دید.

اما مسئله به همین سادگی هم نیست!

 

تجهیزات نمایش 30-bit

برای اینکه بتوانید محدوده رنگ بیشتری را مشاهده کنید، به جز نمایشگر باید تجهیزات دیگری را نیز داشته باشید که بتوانند رنگ‌های دقیق را برای پخش به نمایشگرتان ارسال کنند. در ابتدا سیستم‌عامل کامپیوتر شما باید بتواند از خروجی رنگ‌های 30-bit پشتیبانی کند. اگر کاربر مک هستید، احتمالاً با محدودیت‌های بیشتری روبرو خواهید بود. همان‌طور که ذکر شد، اپل در به‌روز‌رسانی آخری که برای سیستم‌عامل خودش ارائه کرد این قابلیت را گنجانده است، اما متأسفانه محدود به دو نرم‌افزار خودش می‌شود و باقی نرم‌افزارهای این سیستم‌عامل و همچنین دیگر نرم‌افزارهای جانبی که توسط سازندگان دیگر ساخته می‌شوند، امکان استفاده از آن را ندارند. البته همان‌طور که در اخبار خواندید، فتوشاپ هم در آپدیت آخر خودش امکان استفاده از این قابلیت را اضافه کرده است.

خوشبختانه کاربران ویندوز محدودیت کمتری دارند و می‌تواند در سیستم‌عامل‌های ویندوز 7، 8، و 10 از این قابلیت استفاده کنند(اگرچه در ویندوز 7 برای استفاده از آن می‌بایست جلوه‌های پوسته Aero را خاموش کنند).

نکته دوم اینکه کارت گرافیک مورد استفاده‌تان نیز باید بتواند این عمق رنگ را خروجی بدهد. بسیاری از کارت‌های گرافیک NVIDIA و ATI دارای چنین قابلیتی هستند. اما باید دقت داشته باشید که برخی از آن‌ها مانند NVIDIA QUADRO K2000 دارای درایور‌های مخصوصی برای فعال کردن این قابلیت در نمایشگر‌های  8-bit هستند که جدای از درایور اصلی خود کارت گرافیک نصب می‌شوند.

نکته سوم اینکه برای انتقال چنین حجمی از داده‌ها از کارت گرافیک به نمایشگر نمی‌توان از کابل‌های DVI قدیمی استفاده کرد. برای این کار می‌بایست از آخرین نسل از کابل‌های HDMI (استاندارد HDMI 1.3) یا کابل‌های DisplayPort / Mini DisplayPort استفاده کنید.

نکته چهارم به نرم‌افزاری که استفاده می‌کنید باز‌می‌گردد. در واقع همه نرم‌افزار‌ها امکان پشتیبانی از حالت 10-bit یا همان 30 بیت را ندارند. متأسفانه این بخش از مسئله یکی از مشکل‌ساز‌ترین قسمت‌ها به حساب می‌آید. از معدود نرم‌افزارهایی که می‌توانند از خروجی رنگ 10-bit پشتیبانی کنند می‌توان به Zoner و Photoshop اشاره کرد. البته فتوشاپ از نسخه CS6، این قابلیت را در نسخه ویندوزی خودش ارائه می‌کند. ولی در نسخه مک، تنها از همین آپدیت اخیر برای CC 2015 می‌توان از قابلیت 10-bit آن استفاده کرد.

نهایتاً اینکه نمایشگر‌های 10-bit معمولاً چندان ارزان نیستند و به جز نمایشگر‌های نسبتاً گران‌قیمتی مانند Eizo، در دیگر برند‌ها مدل‌های معدودی دارای چنین قابلیتی هستند.

 

تنظیمات مربوط به نمایش رنگ‌های 10-bit

اگر تمام گزینه‌های بالا را در اختیار دارید، آماده استفاده از رنگ‌های 10-bit هستید و از این طریق می‌توانید این قابلیت را در فتوشاپتان فعال کنید:

Edit> Preferences> Performance> Advanced Setting

در زیر تنظیمات Graphics Processor Settings می‌توانید این تنظیمات را ببینید:

در این پنجره می‌بایست گزینه 30 Bit Display را فعال کنید.

 

چطور بفهمید که آیا این قابلیت فعال شده است یا خیر؟

احتمالاً پس از راه‌اندازی این قابلیت از خودتان می‌پرسید که آیا واقعاً کار می‌کند یا خیر؟ برای این منظور دو راه وجود دارد: اول اینکه یک گرادینت سیاه‌وسفید در فتوشاپ درست کنید. کافی است یک صفحه خالی با ابعاد 200×1000 پیکسل بسازید و با ابزار گرادینت (G)، یک گرادینت سیاه‌وسفید را از سمت چپ تا راست تصویر بکشید. اگر واقعاً محدوده تصویر بزرگی را در اختیار داشته باشید احتمالاً رنگ‌ها را به صورت کاملاً یکدست و صاف خواهید دید. مانند این تصویر:

اما اگر خروجی رنگ‌هایتان درست نباشد، احتمالاً رنگ‌ها را به صورت شانه‌ای شده شبیه به این تصویر خواهید دید. به این خطوط عمودی که مرز‌های سایه‌دار را از هم جدا می‌کنند، پدیده شانه‌ای شدن یا پوسترازیشن گفته می‌شود. در صورتی که این پدیده را مشاهده کردید، یعنی همچنان روی حالت 8-bit هستید.

یک روش هم این است که این فایل را دانلود کنید. در صورتی که تمام تصویر را کاملاً یکدست می‌بینید در حال استفاده از قابلیت 30-bit هستید. اما اگر رنگ‌ها را به صورت پله‌پله می‌بینید، مسلماً هنوز 30-bit را فعال نکرده‌اید.

 

 

سؤال آخر این است که آیا این همه دردسر برای راه‌اندازی چنین قابلیتی ضرورت دارد؟

این سؤال ارتباط مستقیمی به روند کاری و نیاز‌های شما دارد. به‌هرحال باید به خاطر داشته باشید که اصولاً این روش چندان ارزان‌قیمت نیست و برای استفاده از آن باید هزینه زیادی را متحمل شوید. به عنوان یک ویرایشگر حرفه‌ای، خیلی اوقات این پدیده روی رون کاری شما تأثیر می‌گذارد و موجب می‌شود تا رنگ‌ها را به‌درستی نبینید و اشتباه ویرایش کنید.

اما به نظر می‌آید شرکت‌های مختلف در حال ارائه راه‌کار‌هایی ارزان‌قیمت و عمومی‌تر برای استفاده از این قابلیت هستند. اکنون خواسته بسیاری از عکاسان این است که بتوانند از امکانات ویرایشی  10-bit در روند کاری خودشان استفاده کنند. خصوصاً اینکه اپل نیز نمایشگر‌های جدید خودش را با قابلیت پشتیبانی از 10-bit روانه بازار کرده است و این برند بسیار مورد علاقه ویرایشگران و عکاسان است.