روشی ساده برای آزمایش شارپنس لنز-دوربین
شارپنس یکی از مهمترین وجوه کیفیت تصویر است. این اهمیت از آن رو است که شارپنس رابطهای مستقیمی با میزان جزئیات تصویر دارد. به بیان دقیقتر، شارپنس کیفیتی دیداری است که ماهیتی مستقل ندارد و اغلب بر اساس کنتراست موضعی و تفکیک درک میشود که این دو عامل خود به طور کامل به موضوع عکاسی وابسته هستند. به بیان سادهتر، شارپنس به واسطهی مرزبندی درجات رنگی/نوری بخشهای مختلف تصویر نمایان میشود.
به طور کلی، به دلیل عدم امکان تولید لنز ایدهآل، کنتراست موضعی تصویر همواره از کنتراست موضوع کمتر است. برای آزمودن کنتراست موضعی میتوان از موضوع سیاه و سفید مانند تصویر زیر عکاسی نمود. همانطور که در تصویر زیر مشاهده میشود، میزانی از درجات خاکستری در تصویر به وجود آمده است که در موضوع وجود ندارد. نمایان شدن درجات خاکستری میان دو بخش سیاه و سفید، همان کاهش کنتراست یا تضاد موضعی است.

تصویر بالا علاوه بر کنتراست، تفکیک لنز را نیز نشان میدهد. در اینجا، تفکیک اینگونه تعریف میشود که خطوط سفید و خطوط سیاه در تصویر همچنان باقی بمانند. همانطور که مشاهده میشود، در سمت چپ تصویر هرچند بخشهایی از تصویر خاکستری است، اما همچنان قسمتهای سیاه و سفید در تصویر وجود دارد. اما در سمت راست تصویر، محدودهی خاکستری کاملا وارد محدودهی سیاه و سفید شده است و با حذف بخشهای سیاه و سفید تنها درجاتی از خاکستری روشن و تیره بازنمایی شده است. این نمودار به خوبی نشان میدهد که کنتراست و تفکیک لنز کاملا به یکدیگر وابسته هستند.
همانطور که در عنوان این نوشته مشاهده میشود، ما به دلیل استفاده از لنز بر روی دوربین ( و نه بر روی حسگرهایی که مخصوص آزمایش طراحی شدهاند)، تنها به شارپنس لنز-دوربین دسترسی داریم. درواقع حسگر نیز سهم بهسزایی در افت شارپنس تصویر دارد و تصویر به دست آمده از لنز، یک بار دیگر با افت کیفیت همراه است. در نتیجه روشی که در ادامه مطرح خواهد شد، میزان شارپنس لنز-دوربین را نشان خواهد داد.
سازمان جهانی استاندارد، نموداری طراحی کرده است که از تعداد زیادی از جفتخطهای با فاصلهی متفاوت(مانند تصویر بالا) تشکیل شده است که در قسمتهای مختلف تصویر با زوایای مختلف قرار گرفتهاند. این جدول تصویری که ایزو۱۲۲۳۳ نام دارد، متداولترین روشهای آزمودن شارپنس لنز-دوربین است. کاربران میتوانند با چاپ این جدول بر روی کاغذ (ترجیحا در ابعاد آ۳ یا بزرگتر) و عکاسی از آن تفکیک تصویر به دست آمده در فواصل کانونی ، دیافراگم و حساسیتهای مختلف را بررسی کنند. بهترین حالت عکاسی از این جدول استفاده از فلاش استودیویی و همچنین قرار دادن دوربین بر روی سهپایه است تا لرزش دوربین به حداقل برسد. همچنین، در بالا و پایین این جدول قطع تصویر مشخص شده است که در صورت استفاده از دوربینهای اسالآر میبایست فضای نشان داده شده با نسبت ۳:۲ کل کادر تصویر را پر کند. برای نمونه در ادامه تصویر نمونه عکس گرفته شده با دوربین نیکون دی۸۱۰ به همراه لنز ۲۴-۷۰ اف۲/۸ در فاصلهی کانونی ۷۰ میلیمتر، دیافراگم ۱۱ و سرعت شاتر ۱/۴ ثانیه (بر روی سهپایه) آمده است.

همانطور که مشاهده میشود در تصویر بالا، خطوط بعد از عدد ۱۶ در یکدیگر ادغام شدهاند که البته بخشی از ادغام به دلیل چاپ نامناسب جدول است. همانگونه که در بالای جدول ایزو۱۲۲۳۳ ذکر شده است، اگر به درستی کادر خود را با این جدول پر نمایید، با استفاده از این اعداد میتوان به تفکیک لنز بر حسب جفتخط بر میلیمتر دست یافت. این شاخص از رابطهی زیر به دست میآید:
عددی بیشترین تفکیک ۱۰۰x تقسیم بر ارتفاع حسگر (که در دوربینهای فولفریم ۲۴ و در دوربینهای هاففریم ۱۶ است)
برای مثال تصویر بالا نشان میدهد که ترکیب این لنز و دوربین، به تفکیک ۱۶۰۰ جفتخط (به دلیل تفکیک تا عدد ۱۶) در ارتفاع حسگر (۲۴ میلیمتر) دست یافتهاست که معادل ۶۶ جفتخط بر میلیمتر است.

همانطور که در تصویر بالا مشاهده میشود، خطوط عمودی بیش از عدد ۹ در یکدیگر ادغام شدهاند. و به عبارتی تفکیک این لنز و دوربین به ۳۷ جفتخط بر میلیمتر کاهش مییابد. همچنین، در گوشههای لنز به جای ناحیههای خاکستری، با مرزهای رنگی روبرو هستیم که به عنوان ابیراهی رنگی شناخته میشوند.

در نهایت باید به این نکته اشاره کرد که این جدول بیشاز هر چیز برای بهدست آوردن دیافراگم بهینهی لنز مورد استفاده قرار میگیرد. شما میتوانید با عکاسی از این جدول لنزهای مختلف را مقایسه نمایید و با عکاسی با دیافراگمهای مختلف، شارپترین دیافراگم لنز خود را بیابید.