مروری بر ساختار ویوکمرا

پیش از این در متنی پیرامون گذر از محدودیت‌های دوربین‌های انعکاسی،‌ به برخی از محدودیت‌های این دوربین‌ها اشاره شد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها فقدان حرکات دوربین است. این متن تلاش دارد تا با مروری بر ساختار ویوکمرا، ‌زمینه را برای تبیین دقیق‌تر این مفاهیم هموار سازد.

ویوکمرا را می‌توان ابتدایی‌ترین و قدیمی‌ترین ساختار دوربین به شمار آورد. به طور کلی می‌توان گفت تطبیق‌پذیری مهم‌ترین ویژگی ویوکمراها است. این تطبیق‌پذیری را می‌توان در موارد بسیاری پی‌گیری نمود برای مثال می‌توان به وجود حرکات دوبین، استفاده از لنزهای سازندگان مختلف، استفاده از شاترهای مختلف، استفاده از فیلم‌ها در ابعاد و قطع‌های مختلف و حتی استفاده از بک‌های دیجیتال اشاره کرد. با وجود تمام این موارد باید گفت حتی ویوکمراها نیز دوربین‌هایی همه کاره نیستند! چرا که این وسایل همچنان در حیطه ابزار قرار می‌گیرند و هر یک در ارتباط با کارکردی خاص،‌به کار گرفته می‌شوند.

ویوکمراها را می‌توان  با دسته‌بندی‌های مختلفی از یکدیگر متمایز نمود، متعارف‌ترین این تقسیم‌بندی‌ها تقسیم‌بندی بر اساس ساختار حرکتی این دوربین‌ها است. با توجه به ساختار حرکتی ویوکمراها به 4 دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

• دوربین‌های تک‌ریلی(monorail) که بیشترین آزادی را در حرکات دوربین فراهم می‌آورند و به دلیل ابعاد بزرگشان، برای استفاده در خارج از استودیو چندان مناسب نیستند.
• دوربین‌های تاشو (folding) که به آن‌ها دوربین صحرایی (field) نیز گفته می‌شود و در میان ویوکمراها،‌ مناسب‌ترین دوربین‌ برای منظره‌نگاری به حساب می‌آید. چرا که به راحتی جمع شده و در کیف قرار می‌گیرند و به دلیل داشتن فانوس با لنزهای متنوعی سازگار است.
• دوربین‌های خبری(press) که همانند دوربین‌های تاشو به راحتی جمع می‌شوند و علاوه بر آن امکان فوکوس با استفاده از فاصله‌یاب(rangefinder) را فراهم می‌آورند. وجود شاتر کانونی در برخی از این دوربین‌ها استفاده از لنزهایی با دیافراگم باز اما بدون شاتر را امکان‌پذیر می‌کند. با پیشرفت دیگر دوربین‌های خبری، این دوربین‌ها به حاشیه رانده شده‌اند و تولیدشان بسیار محدود شده است.
• دوربین‌های تکنیکی که اغلب به همراه لنزهایی با فاصله کانونی کم استفاده می‌شوند و هر چند محدودیت‌های حرکتی دارند اما در دامنه حرکت خود بسیار دقیق عمل می‌کنند. نکته درخور توجه در این دوربین‌ها، حذف ریل فوکوس است.

ویوکمرا از اجزای جداگانه و اغلب استاندارد شده‌ای تشکیل شده است که امکان استفاده از ابزار مختلف عرضه شده توسط سازندگان متفاوت را فراهم می‌آورد.  بدین ترتیب اغلب شاهد ساخت تمام اجزای مورد توسط یک سازنده نیستیم. برای مثال اگر یک ویوکمرا در دست داشته باشیم، اغلب دوربین، لنز و فیلم/بک دیجیتال را سه سازنده مختلف عرضه می‌کنند، اما با توجه به استاندارد بودن بسیاری از این اجزا امکان استفاده‌ آن‌ها بر روی دیگر دوربین‌های مشابه نیز وجود دارد. برخی از مهمترین اجزای ویوکمرا به شرح زیر هستند:

• لنز، که شامل عدسی های لنز(عدسی جلو و عقب) و شاتر میان‌لنز است. همان‌گونه که اشاره شد برخی لنزهای با دیافراگم بسیار باز فاقد شاتر هستند. این لنزها تنها بر روی دوربین‌های خبری که شاتر کانونی دارند قابل استفاده است.
• شاتر، که به توجه به مشخصات لنز، ابعاد متفاوتی دارد و این ابعاد با شماره مشخص می‌شود. شاترها در دو نوع مکانیکی و الکترونیکی موجود هستند که دیافراگم نیز درون آن‌ها تعبیه شده است. از این رو علاوه بر شماره شاتر، باید اعداد دیافراگم نیز با لنز مطابقت داشته باشند، در صورت عدم تطابق، مقیاس دیافراگم باید با توجه به لنز تنظیم شود.
• برد لنز، که با توجه به دوربین‌های مختلف متفاوت است و با استفاده از آن می توان لنز را به بدنه متصل کرد. برد لنز همانند مانت در دوربین‌های انعکاسی عمل می‌کند. به طور کلی برد عادی و برد گود که مخصوص لنزهای زاویه باز است، دو نوع اصلی برد لنزهای برندهای مختلف را تشکیل می‌دهند.

• فانوس، که فضای تاریک میان لنز و حسگر را فراهم می‌کند و می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد. متعارف‌ترین فانوس‌ها، فانوس آکاردئونی عادی و فانوس لنز واید است که امکان حرکات بیشتری را برای لنزهایی با فاصله کانونی کم فراهم می آورد.
• برد فیلم/حسگر که محل قرارگیری فیلم، حسگر و البته شیشه مات است.
• شیشه مات، که تصویر بر روی آن تشکیل شده و برای فوکوس کردن از آن استفاده می‌شود.
• ریل یا صفحه‌ای که برد لنز و برد فیلم بر روی آن حرکت می‌کنند تا تصویر فوکوس شود.

مهم‌ترین ویژگی ویوکمراها را می‌توان امکان‌پذیری حرکات دوربین در آن‌ها دانست. حرکات دوربین درواقع به حرکات لنز و حسگر نسبت به یک‌دیگر گفته می‌شود که امکانات بسیاری در اختیار عکاس قرار می‌دهد. حرکات دوربین به دو دسته کلی کنترل پرسپکتیو و کنترل فوکوس تقسیم می‌شوند. توضیح این حرکات در مقالاتی جداگانه ارائه خواهند شد، اما می‌توان آن‌ها را به اختصار این‌گونه معرفی کرد:

• شیفت (Shift)، به حرکت در جهات بالا، پایین، چپ و راست برد لنز یا برد فیلم، شیفت می‌گویند. اغلب به شیفت به سمت بالا Raise و به شیفت به سمت پایین Fall گفته می‌شود.
• تیلت (Tilt)، به چرخش برد لنز یا برد فیلم به سمت بالا یا پایین (حول محور افقی)، تیلت می‌گویند.
• سوینگ (Swing)، به چرخش برد لنز یا برد فیلم به سمت چپ یا راست (حول محور عمودی)، سوینگ می‌گویند.

قطع دوربین نیز دسته بندی کلاسیکی است که با توجه به اندازه حسگر مشخص می‌شود. به طور معمول در ویوکمراها با دو قطع متوسط و بزرگ روبرو هستیم. برای مثال اگر با یک دوربین ویوکمرای 4×5 اینچ و فیلمی با همین اندازه عکاسی کنید، عکسی قطع بزرگ خواهید داشت و اگر با همین دوربین و با استفاده از فیلم رول یا بک دیجیتال عکاسی کنید، در دسته قطع متوسط جای خواهید گرفت.

تا بدین جا مروری مختصر بر ساختار کلی و البته معمول ویوکمراها داشتیم. در متون بعدی به بررسی دقیق‌تر حرکات دوربین و اثرات آن‌ها بر تصویر خواهیم پرداخت.