احتمالاَ در مورد قانون یک‌سوم‌ها شنیده‌اید. شاید این‌طور به نظر برسد که این تنها قانون مربوط به ترکیب‌بندی است. وقتی نمی‌دانید به چه شکل باید صحنه عکس‌برداری را ترکیب‌بندی کنید، استفاده از قانون یک‌سوم‌ها ابزار کارآمدی خواهد بود. در حقیقت تعداد زیادی تکنیک و قانون برای بهبود ترکیب‌بندی شما وجود دارد. تکنیک‌هایی مانند تراز، خطوط برجسته، تقارن، عمق میدان و مانند این‌ها وجود دارند که شما می‌توانید به کمک آن‌ها تصاویر متفاوتی خلق کنید.
از خیلی جنبه‌ها عکاسی مانند نقاشی است. معنی لغوی ترکیب‌بندی (Composition) در انگلیسی به معنای باهم‌قراردادن (To Put Together) است. بنابراین وقتی در مورد ترکیب‌بندی یک تصویر می‌اندیشید، باید به این فکر باشید که چگونه عناصر بصری تصویر را در یک عکس با‌هم قرار دهید.
به‌عنوان یک عکاس باید بدانید چه زمانی از یک تکنیک مشخص استفاده کنید و چه زمانی استفاده نکنید. اکثر قوانین مربوط به ترکیب‌بندی بسیار ساده و آسان هستند و تعداد کمی از آن‌ها شامل قوانین پیچیده می‌شوند. آنچه توسط این قوانین ارائه می‌شود، نقطه‌ی آغازین قرار دادن عناصر بصری تصویر در کنار یکدیگر است. شاید با صحنه‌ای مواجه شوید و ندانید که چطور آن را عکاسی کنید. در این وقت می‌توانید قوانین ترکیب‌بندی را به اجرا گذاشته و به‌صورت عملی وارد گود شوید. این قوانین برای سال‌ها به‌صورت سعی و خطا توسط نقاشان، عکاسان و فیلم‌سازان مورداستفاده قرارگرفته‌اند. وقتی بدانید چگونه آن‌ها را بکار ببرید، در مرحله بعد می‌توانید تغییرات خود را اعمال کنید و آن‌ها را بشکنید. با این کار، عنصر خلاقیت در تصاویر شما بیشتر به چشم‌خورده و تصاویری باکیفیت بصری بهتر خلق می‌شود.
در عکاسی، همیشه نیازمند تمرین‌کردن و کسب تجربه هستید. نیاز دارید تا تجهیزات خود را به‌خوبی بشناسید و در شرایط نوری و محیطی متفاوت اقدام به عکاسی کنید. تکنیک موردعلاقه خود را بیابید و آن را به مهارت خود تبدیل کنید. اگرچه هنر ترکیب‌بندی لزوماً یک هنر فنی ویژه نیست، تبحر در آن می‌تواند تصاویر حیرت‌انگیزی را خلق کند.
مشخصه‌ی جالب ترکیب‌بندی این است که برای ترکیب‌بندی عالی نیاز ندارید که یک متخصص تجهیزات عکاسی باشید. بیش‌ترین چیزی که به‌آن نیاز دارید یک دوربین و یک سه‌پایه است. البته بی‌اطلاع نیستم که با شنیدن اسم سه‌پایه، بعضی‌ها چقدر از حمل کردن یک سه‌پایه به اینجاوآنجا بی‌میل هستند، ولی خوب حقیقت این است که عکاسی با سه‌پایه بسیار آسا‌ن‌تر می‌شود. به‌خصوص اینکه امروزه نه‌تنها وزن سه‌پایه‌ها بسیار کم شده است، کیف‌های حمل تجهیزات دوربین نیز اکثراً دارای امکان حمل سه‌پایه هستند. سه‌پایه عنصری مهم در یک ترکیب‌بندی موفق است.
بااین‌وجود، بسیاری از تصاویر را می‌توانید با در دست نگاه‌داشتن دوربین تهیه کنید. در این موارد نیاز دارید تا چند عکس را ثبت کنید تا ترکیب‌بندی مناسبی را خلق کنید.
- ترازکردن
اغلب موارد وقتی تصویر را بر اساس قانون یک‌سوم ترکیب‌بندی می‌کنید، مابقی تصویر بدون داشتن عنصرهای تأثیرگذار رها می‌شود. این مناطق تصویر را به فضاهای منفی می‌شناسیم، نه به این خاطر که بد هستند، بلکه به این منظور که در مرکز توجه قرار ندارند. در برخی از تصاویر، مناطق منفی به‌خوبی عمل می‌کنند، ولی در برخی تصاویر نیاز است تا از عناصر دیگری در تصویر استفاده شود. برای آنکه بتوانیم مرکز توجه در تصویر را تراز کنیم، نیاز است تا از جسمی یا حتی رنگی در تصویر استفاده کنیم. عکاسان حرفه‌ای از این تکنیک برای ترازکردن عنصرهایتصویر بهره برده و بین اجسام دیگر و مرکز توجه عکس تعادل برقرار می‌کنند.
- خطوط برجسته
ما همان‌طور که یک صفحه از لغات را می‌خوانیم، یک عکس را نگاه می‌کنیم. در دنیای غرب که از چپ به راست می‌نویسند، چشم انسان از چپ به راست در تصویر حرکت می‌کند. به‌طور طبیعی، چشم ما خط سیر خطوط در تصویر را دنبال می‌کند. اگر شما در تصویر دارای رودخانه یا جاده‌ای باشید که در راستای تصویر شما می‌پیچد و جلو می‌رود، چشم مخاطب تصویر شما به‌صورت ناخودآگاه مسیر رودخانه یا جاده را در تصویر دنبال می‌کند. اگر بتوانید مرکز توجه عکس را در انتها این جاده یا رودخانه قرار دهید، یک ترکیب‌بندی مناسب را در تصویر خود جای‌داده‌اید. گاهی اوقات همین‌که مسیری از جاده یا رودخانه را در تصویر ثبت کنید، برای افزایش گیرایی تصویر شما کافی است.
خطوط از سمتی وارد تصویر شده و سمتی دیگر خارج می‌ِشوند. خطوط می‌توانند مستقیم، قطری، انحنادار، زیگزاگ، S شکل و یا به هر شکل دیگری باشند. خلق پویایی در تصویر دارای اهمیت است.
3. تقارن و الگو‌ها
ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که از تقارن و الگو‌ها تشکیل‌شده است. این اشکال هندسی منظم و متوالی همه‌جا در اطراف ما وجود دارند. طرح‌های طبیعی در اطراف ما است که می‌تواند برای یک عکاسی جذاب باشد. همچنین اجسام ساخت انسان نیز می‌تواند الگو و تقارن‌های جالبی را تشکیل دهند. اینکه بتوانید صحنه‌ای کاملاً یکپارچه و متقارن را ثبت کنید، بسیار درخور ستایش است. تقارن به تصویر شما هارمونی و آرامش را القاء می‌کند. گاهی اوقات نیز با مقداری چاشنی خلاقیت می‌توان این تقارن را درهم شکست و تصویری متفاوت خلق کرد.
- زاویه‌ی دید
اگر زاویه‌ی دید خود را در حین عکس‌برداری تغییر دهید، می‌توانید تأثیر بصری کاملاً متفاوتی را ایجاد کنید. با این کار می‌توانید تصاویری خلق کنید که قبلاً ندیده‌اید. با تغییر زاویه دید می‌توانید بلافاصله پرسپکتیو جدیدی از سوژه‌های عکاسی آشنا به دست آورید. یک مثال خیلی ساده از این کار، عکس‌برداری از کودکان و حیوانات خانگی است. کافی است زانو زده خود را در راستای دید چشم کودک یا حیوان قرار دهید. در آن زمان می‌توانید تصویری با پرسپکتیو جدید ثبت کنید. برای یافتن زاویه دید جدید می‌توانید کارهای ساده‌ی زیر را انجام دهید:
- از جایی بالا روید یا بر روی نردبان یا صندلی پاستید.
- برای عکس‌برداری از سوژه‌هایی مانند گل و گیاه، زانو زنده یا بر روی زمین دراز بکشید.
- دقیقاً از بالای سوژه عکس‌برداری کنید.
- برای تأکید به شکل و بافت سوژه می‌توانید زاویه دید قطری داشته باشید.
- پس‌زمینه
یک پس‌زمینه با عناصر منحرف‌کننده به‌راحتی می‌تواند یک عکس عالی را نابود کند. چشم انسان به‌طور طبیعی به نواحی از عکس توجه می‌کند که دارای روشنایی بیشتر، رنگی‌تر، شارپنس بیشتر و دارای مقدار کنتراست بیشتر باشد. به اینکه پشت سوژه شما چه چیزی قرار دارد، حساس باشید. یک تیرک، یک الگوی هندسی ناخواسته یا یک رنگ تند در پس‌زمینه می‌تواند به ترکیب‌بندی عکس شما لطمه‌ای جدی بزند. در این مواقع نیاز دارید تا زاویه دید خود را تغییر دهید. قدمی به جلو، قدمی به عقب، قدمی به چپ، قدمی به راست، به‌راحتی می‌تواند جلوه‌ای جدید به تصویر شما ببخشد. به دنبال پس‌زمینه‌ای محجوب باشید با تغییر عدد دیافراگم، مقدار عمق میدان را کاهش دهید.
- عمق
عکاسی، هنری دوبعدی است. درنتیجه شما می‌توانید با به‌کاربردن تکنیک‌های خاصی به آن جلوه‌ای سه‌بعدی دهید. یک راه آن است که سوژه‌ای در پیش‌زمینه، میانه‌ی تصویر و پس‌زمینه داشته باشید. این کار به تصویر شما عمق می‌بخشد تا چشم انسان بتواند در داخل عکس حرکت کند. برای این کار باید از دیافراگم‌های بسته (f/8, f/11, f/16) استفاده کنید و اطمینان یابید تمام مناطق تصویر در فوکوس هستند. در زمان عکس‌برداری از مناطق طبیعی، استفاده از این تکنیک بسیار حائز اهمیت است.
- قاب‌بندی
دنیا پر از اجسام طبیعی است که می‌توان از آن‌ها برای قاب‌بندی یک جسم استفاده کرد. با قرار دادن سوژه عکاسی در وسط این قاب، می‌توانید کشش بصری قوی به سمت مرکز توجه عکس ایجاد کنید.
8. باریک‌کردن زاویه دید
اینکه جزئیات زیادی را در عکس جای دهید تا بتوانید نشان دهید چه روی‌داده است، البته بسیار ایده‌ی اغواکننده‌ای است. بااین‌وجود، می‌تواند موجب سردرگمی شود. هنر ساده‌سازی عکس، کار ساده‌ای نیست. اما اگر بتوانید آن را اجرا کنید، می‌توانید تصویری به‌مراتب دراماتیک خلق کنید. اگر صحنه عکس‌برداری شما دارای المان‌ها و سوژه‌های زیادی است، می‌توانید ملاحظات زیر را در هنگام عکس‌برداری رعایت کنید:
- به سوژه‌ی موردنظر خود نزدیک شوید
- ترکیب‌بندی ساده‌ای استفاده کنید
- اطمینان یابید که از رنگ‌ها و اجسام منحرف‌کننده در تصویر استفاده نشود
- از عمق میدان کم استفاده کنید
قوانین حاکم بر ترکیب‌بندی تصاویر، انعطاف‌پذیر هستند. ترکیب‌بندی درست یا غلط برای تصویر وجود ندارد، بلکه همیشه ترکیب‌بندی بهتر وجود دارد. برخی تکنیک‌های ترکیب‌بندی می‌تواند تصویری کاملاً متفاوت خلق کنند. نکته مهم در این مورد تجربه‌کردن این قوانین است. این قوانین را برای سوژه‌های مختلف عکاسی بکار ببرید تا به‌تدریج دریابید در هر صحنه و در مورد هر سوژه چه ترکیب‌بندی مناسب‌تر است.
ترکیب‌بندی مناسب یک عکس وجه تمایز یک عکاسی حرفه‌ای از یک آماتور است. برای آشنایی بیشتر با قوانین و رسوم حاکم بر ترکیب‌بندی می‌توانید به کتب و فیلم‌های آموزشی ارائه‌شده در فروشگاه پیکسل مراجعه کنید.
- ترکیب‌بندی در عکاسی
- چشم عکاس
- ترکیب‌بندی خلاق – نکات و تکنیک‌های عکاسی دیجیتال
- آموزشی.نت- آموزش عکاسی- ترکیب‌بندی
برگرفته از: www.digital-photography-school.com
