راهنمای جامع فناوری آیمکس: از آغاز تا آینده

مقدمه

در جهانی که فناوری‌های نمایشی با شتابی بی‌سابقه در حال پیشرفت‌اند، تجربه سینمایی نیز تحولی بنیادین را از سر گذرانده است. در میان همه قالب‌های نوین و تلاش‌هایی که برای نزدیک‌کردن تصویر و صدا به مرز واقعیت انجام شده، IMAX (آیمکس) همچنان به‌عنوان یکی از درخشان‌ترین نوآوری‌های تاریخ سینما شناخته می‌شود. آیمکس تنها یک فرمت نمایش نیست؛ بلکه منظومه‌ای است از مهندسی پیشرفته در تصویربرداری، صدابرداری و معماری سالن‌های نمایش که هدفش ارائه تجربه‌ای فراگیر، نفس‌گیر و فراموش‌نشدنی برای تماشاگر است.

از نخستین سالن‌های علمی و مستندهای گردشگری تا همکاری با برجسته‌ترین فیلم‌سازان هالیوود برای ساخت فیلم‌هایی چون «شوالیه تاریکی»، «دانکرک» و «اوپنهایمر»، آی‌مکس توانسته است مخاطب را نه فقط در برابر پرده، بلکه در دل تصویر بنشاند. اما پرسش‌هایی که امروزه درباره این فناوری مطرح می‌شوند، بسیار فراتر از سطح تحسین‌اند: ارزان‌ترین دوربین ممکن برای فیلم‌برداری آی‌مکس کدام است؟ حجم فایل نهایی نسخه دیجیتال در بهترین شرایط چقدر است؟ در سراسر جهان چند سالن آی‌مکس فعال داریم و از چه نوعی؟ آیا همه سالن‌ها واقعاً تجربه ناب آی‌مکس را ارائه می‌دهند؟

در این مقاله، می‌کوشیم تصویری جامع، مستند و تحلیلی از جهان آی‌مکس ارائه دهیم؛ از ریشه‌های تاریخی و پیشرفت فناوری گرفته تا گسترش جهانی، کارکردهای هنری و افق‌های آینده. مخاطبان این متن، دوست‌داران سینما، علاقه‌مندان فناوری‌های نمایش و کنجکاوانی‌اند که می‌خواهند بدانند چرا آیمکس هنوز، پس از پنج دهه، در صدر فهرست تجربه‌های سینمایی بی‌همتا ایستاده است.

تاریخچه پیدایش و تکامل آیمکس

داستان آیمکس از سال ۱۹۶۷ در شهر مونترال آغاز شد؛ زمانی که تیمی از فیلم‌سازان و مهندسان کانادایی به نام‌های گریفیت، فرگوسن و کر، تحت نام شرکت Multiscreen Corporation، در تلاش بودند فرمتی توسعه دهند که بتواند چند تصویر را به‌صورت هم‌زمان و هماهنگ بر روی یک پرده عظیم به نمایش بگذارد. آن‌ها به‌زودی دریافتند که این رویکرد چندپرده‌ای کارآمد نیست و به جای آن، ایده‌ نمایش تصویری واحد با وضوحی بی‌سابقه بر پرده‌ای بسیار بزرگ را پیش گرفتند. نتیجه، آغاز پروژه‌ای بود که در ادامه به نام IMAX شناخته شد؛ کوتاه‌شده‌ عبارت Image Maximum به معنای بیشینه تصویر.

در سال ۱۹۷۰، نخستین سالن آی‌مکس دائمی در موزه‌ علوم انتاریو افتتاح شد و نخستین فیلم آی‌مکس، Tiger Child، در نمایشگاه جهانی اوزاکا به نمایش درآمد. این سالن‌ها در ابتدا برای نمایش مستندهای علمی، طبیعت و فضایی ساخته شده بودند، اما به‌تدریج قابلیت‌های فنی آن‌ها فیلم‌سازان هنری و تجاری را نیز به خود جلب کرد.

دهه ۱۹۹۰ نقطه‌ عطفی در توسعه‌ آی‌مکس بود. با گسترش سالن‌های شهری و تقویت فناوری پروژکتور، آی‌مکس توانست فراتر از حوزه‌ آموزشی گام بردارد. ورود آی‌مکس به هالیوود اما در دهه ۲۰۰۰ رقم خورد، هنگامی که فیلم‌سازانی چون کریستوفر نولان به قدرت این فرمت در ایجاد تجربه‌های سینمایی عظیم پی بردند. نولان نخستین‌بار در صحنه‌هایی از فیلم «شوالیه تاریکی» (۲۰۰۸) از دوربین آی‌مکس ۷۰ میلی‌متری استفاده کرد و موفقیت تجاری و زیبایی‌شناختی این تجربه راه را برای آثار بعدی هموار ساخت.

در دهه ۲۰۱۰، با معرفی فناوری‌های دیجیتال مثل IMAX Digital و IMAX with Laser، این فرمت وارد مرحله تازه‌ای شد: کیفیت 4K و 8K، گستره دینامیکی بالا (HDR)، صدای چندکاناله‌ دقیق و افزایش مقیاس سالن‌ها، همگی تجربه‌ آی‌مکس را از یک قالب خاص به یک استاندارد سینمایی جدید بدل کردند. امروز، آیمکس نه تنها بخشی از صنعت سینما، بلکه خود یک برند فرهنگی است؛ نمادی از «شکوه» در عصر اشباع بصری.

فناوری آیمکس: تجربه‌ای در سه بعد تصویر، صدا و فضا

اگر بخواهیم آی‌ مکس را در یک عبارت خلاصه کنیم، باید گفت: مهندسی تجربه‌ تماشای فیلم. برخلاف بسیاری از فرمت‌ها که صرفاً به افزایش وضوح تصویر یا حجم صدا تکیه دارند، آی‌مکس سه عنصر کلیدی را هم‌زمان و در هماهنگی با یکدیگر ارتقا می‌دهد: تصویری غول‌آسا، صدایی فراگیر و طراحی فضایی هوشمندانه.

۱. تصویر: وضوح، ابعاد و فرمت‌ها

در قلب تجربه‌ آی‌ مکس، تصویری عظیم با کیفیتی خیره‌کننده قرار دارد. در نسخه‌ کلاسیک آی‌مکس که به آن IMAX GT 70mm گفته می‌شود، از نگاتیو ۷۰ میلی‌متری به‌صورت افقی استفاده می‌شود. این فرمت نه‌تنها چهار برابر سطح نگاتیو ۳۵ میلی‌متری استاندارد دارد، بلکه به‌لحاظ وضوح نیز نسبت به 4K دیجیتال برتری محسوسی دارد. برای ساخت این فیلم‌ها نیز، از دوربین فیلمبرداری حرفه‌ای معمولی استفاده نمی‌شود؛ بلکه دوربین‌های خاصی با گواهینامه آی‌مکس توانایی این کار را دارند.

ابعاد پرده در این نوع سالن‌ها معمولاً حدود ۲۲ متر ارتفاع و ۳۰ متر عرض است؛ برای مقایسه، این یعنی نزدیک به یک ساختمان ۸ طبقه. برای نسخه‌های دیجیتال، مانند IMAX Digital یا IMAX with Laser، ابعاد پرده‌ها کوچک‌ترند (حدود ۱۲×۲۰ متر)، اما با استفاده از رزولوشن‌های 2K ،4K یا حتی 8K و فناوری لیزری HDR، تصویری شفاف، درخشان و با کنتراست بالا ارائه می‌شود.

همچنین نسبت تصویر در برخی نسخه‌ها، مانند IMAX GT، به‌جای نسبت رایج 2.39:1، به‌صورت 1.43:1 است؛ به این معنا که تصویر عمودی‌تر است و بخش بیش‌تری از میدان دید را می‌پوشاند.

۲. صدا: فناوری مهندسی‌شده برای هر سالن

سیستم صوتی آی‌ مکس برخلاف بسیاری از سینماهای معمولی که از سیستم‌های ازپیش‌ساخته استفاده می‌کنند، برای هر سالن به‌صورت اختصاصی طراحی و تنظیم می‌شود. تجهیزات صوتی استفاده‌شده در روند ساخت نیز ویژه هستند. این سیستم از بلندگوهای دقیق با پاسخ فرکانسی گسترده بهره می‌برد و اغلب به صورت ۱۲ کاناله یا بیشتر نصب می‌شود. در نسخه‌های لیزری جدید، IMAX 12-Channel Sound با پشتیبانی از بلندگوهای سقفی، دیواری و حتی پشتی، تجربه‌ای تمام‌محیطی ایجاد می‌کند.

فرایند کالیبراسیون صوتی آیمکس به‌صورت دوره‌ای و بر مبنای مشخصات فنی همان سالن انجام می‌شود تا تضمین کند هر صدایی با بیش‌ترین وضوح، دقت و فشار صوتی مناسب به گوش تماشاگر برسد – از غرش اژدها گرفته تا خش‌خش یک برگ روی زمین.

۳. معماری سالن: هندسه برای غرق‌شدن

سالن‌های آی‌مکس با سالن‌های معمولی فرق دارند. زاویه شیب‌دار صندلی‌ها، موقعیت دقیق پرده نسبت به مخاطب، فاصله‌ بهینه‌ بیننده با مرکز تصویر و طراحی آکوستیک محیط همگی بر اساس الگوهای مهندسی اختصاصی تنظیم می‌شوند. این یعنی شما در هر نقطه از سالن، نه‌فقط تصویر را می‌بینید، بلکه در آن غرق می‌شوید. این طراحی باعث می‌شود حرکت دوربین در فیلم به‌طور مستقیم بر ادراک فضایی بیننده اثر بگذارد.

تجهیزات تولید و پخش در آیمکس: مهندسی برای عظمت

یکی از وجوه تمایز آی‌مکس نسبت به دیگر فرمت‌های سینمایی، نه فقط در ابعاد تصویر، بلکه در ابزارهایی نهفته است که این تجربه را ممکن می‌سازند. در این بخش، نگاهی می‌اندازیم به دو حلقه اصلی زنجیره: دوربین‌هایی که فیلم برای آی‌مکس می‌سازند و پروژکتورهایی که آن را پخش می‌کنند.

دوربین‌های تصویربرداری آی مکس: از نگاتیو تا دیجیتال

نخستین و همچنان برجسته‌ترین ابزار برای تصویربرداری آی‌مکس، دوربین IMAX MSM 9802 است. این دوربین از نگاتیو ۷۰ میلی‌متری افقی استفاده می‌کند که سطحی معادل ده برابر یک فریم ۳۵ میلی‌متری استاندارد را پوشش می‌دهد. همین گستره وسیع وضوح خارق‌العاده و دامنه دینامیکی بی‌نظیر را فراهم می‌کند.

با گذر به عصر دیجیتال، آیمکس با همکاری برندهایی چون ARRI و RED، دوربین‌هایی مثل ARRI Alexa 65 (با گواهینامه آیمکس) و RED Ranger Monstro IMAX Certified را تأیید کرده است. همچنین دوربین‌های Sony CineAlta Venice 2 در نسخه خاص نیز موفق به دریافت تأییدیه شده‌اند.

دوربین‌هایی که گواهینامه رسمی Filmed in IMAX دارند، از آزمون‌های فنی ویژه عبور کرده‌اند: توانایی تصویربرداری در وضوح بالا (حداقل 4K)، دامنه دینامیکی گسترده، نسبت تصویر مناسب و ثبات عملکرد در پروسه رنگ‌پردازی و اکران.

شایان توجه است که بسیاری از دوربین‌های دیجیتال حتی در کلاس حرفه‌ای، مثل دوربین سونی FX3 یا Canon R5، فاقد گواهینامه آی مکس هستند و اگرچه توانایی بالایی در تولید تصویر دارند، اما خروجی آن‌ها برای اکران رسمی با برچسب آی‌مکس پذیرفته نمی‌شود.

در حال حاضر، ارزان‌ترین دوربین مورد تأیید آی‌مکس به‌صورت نسبی، نسخه خاصی از RED V-Raptor یا Venice 2 با تنظیمات خاص است که البته همچنان جزو ابزارهای حرفه‌ای بسیار گران‌قیمت محسوب می‌شود. حتی دوربین سینمایی فول فریم رد مدل RED KOMODO 6K هم گواهینامه آیمکس ندارد.

پروژکتورهای آیمکس: شکوه نمایش

در بخش پخش، آی‌مکس سه رده اصلی از سیستم‌های نمایشی را توسعه داده است:

• IMAX GT (Grand Theatre): سیستم نگاتیوی ۷۰ میلی‌متری، همراه با پروژکتور مکانیکی دوگانه، همچنان از لحاظ کیفیت تصویر در صدر است. فیلم به‌صورت فیزیکی روی حلقه قرار می‌گیرد و با صدای مکانیکی خاص دستگاه پخش می‌شود.
• IMAX with Laser: نسخه دیجیتال پیشرفته که از پروژکتورهای لیزری دوگانه با رزولوشن 4K یا بالاتر بهره می‌برد. روشنایی بالا، کنتراست عمیق، رنگ‌هایی با دامنه وسیع و طول عمر بالا ویژگی‌های این سیستم است.
• IMAX Xenon Digital: نسل قدیمی‌تر دیجیتال که با پروژکتورهای زنون تک‌منظوره و وضوح پایین‌تر از 4K کار می‌کند. بسیاری از سالن‌های شهری به این نسخه مجهزند، هرچند به پای نسخه‌های لیزری نمی‌رسد.

جالب است بدانید که فایل نهایی یک فیلم سینمایی برای اکران در نسخه لیزری آیمکس می‌تواند بین ۲ تا ۶ ترابایت حجم داشته باشد، با ساختار فشرده‌سازی اختصاصی DCP و رمزگذاری ویژه‌ای که تنها با سخت‌افزار رسمی آی‌مکس رمزگشایی می‌شود.

وضعیت جهانی آیمکس: سینمایی فراملی

تا اواسط سال ۲۰۲۵، شرکت IMAX Corporation بیش از ۱۸۰۰ سالن فعال یا در حال ساخت در سراسر جهان را زیر نظر دارد. این رقم، از ترکیب سالن‌های عمومی تجاری، سالن‌های ممتاز (IMAX Premiere Venues) و چند سالن علمی با نمایش عمومی فیلم‌های سینمایی تشکیل شده است. آی‌ مکس از یک نوآوری تکنولوژیک کانادایی، به یک برند جهانی در بیش از ۹۰ کشور بدل شده که در بازارهای آسیایی، اروپایی و آمریکای شمالی حضور فعالی دارد.

دسته‌بندی سالن‌ها از نظر فناوری

آی‌مکس به‌لحاظ فنی، سالن‌های خود را به چند دسته تقسیم می‌کند:

• IMAX GT 70mm (نگاتیوی کلاسیک):

• • سالن‌هایی با پرده عظیم، سیستم مکانیکی دو پروژکتور و نگاتیو ۷۰ میلی‌متری افقی
  • کیفیت تصویر خارق‌العاده، اما تعداد بسیار محدود
  • نمونه شاخص: TCL Chinese Theatre (لس‌آنجلس)، Science Museum IMAX (لندن)، Melbourne IMAX (استرالیا)

• IMAX with Laser (Laser GT و Laser ST):

• • نسخه دیجیتال پیشرفته با پروژکتور لیزری دوگانه و صدای ۱۲ کاناله
  • رزولوشن بالا (4K یا بیشتر)، HDR و دامنه رنگی گسترده
  • در حال حاضر پرکاربردترین فناوری در سالن‌های جدید است
• IMAX Xenon Digital:
  • فناوری قدیمی‌تر دیجیتال با پروژکتورهای زنون و رزولوشن 2K
  • نسبت تصویر کمتر از نسخه‌های GT، اما همچنان پرمخاطب

پراکندگی منطقه‌ای

• ایالات متحده آمریکا:
  • بیش از ۳۷۰ سالن فعال یا در حال ساخت
  • شامل سالن‌های ویژه مانند AMC Lincoln Square (نیویورک) و Universal CityWalk IMAX (لس‌آنجلس)
• چین:
  • بیش از ۷۵۰ سالن فعال
  • بزرگ‌ترین بازار جهانی آی‌مکس
  • اغلب مجهز به IMAX with Laser و قراردادهای بومی با کمپانی‌های تولید فیلم
• اروپا:
  • حدود ۱۲۰ سالن در کشورهای مختلف
  • بریتانیا، فرانسه، آلمان و روسیه در صدر
  • بیشتر سالن‌ها از نوع IMAX with Laser هستند
• آسیا (به‌جز چین):
  • ژاپن، کره جنوبی، هند، تایوان و اندونزی از کاربران جدی آی‌ مکس
  • حدود ۲۰۰ سالن
• استرالیا و نیوزلند:
  • کمتر از ۱۰ سالن اما با کیفیت بالا
  • Melbourne IMAX از بزرگ‌ترین سالن‌های جهان است
• خاورمیانه و شمال آفریقا:
  • امارات، عربستان سعودی، مصر و کویت
  • بیش از ۴۰ سالن
• ایران:
  • تا امروز هیچ سالن رسمی آی مکس (تحت لیسانس IMAX Corporation) در ایران فعال نیست

فهرست کامل سالن‌های آیمکس در دنیا با مشخصات و موقعیت مکانی

کشور	شهر	نام سالن  IMAX	وضعیت	نوع IMAX
آرژانتین	بوئنوس‌آیرس	Norcenter IMAX (Palacio del Cine)	فعال	IMAX Digital (زنون)
امارات متحده عربی	دبی	VOX Cinemas, Mall of the Emirates IMAX	فعال	IMAX with Laserfilmnet.ir
	ابوظبی	VOX Cinemas, Yas Mall IMAX	فعال	IMAX Digital (لیزر)
انگلستان	لندن	BFI IMAX (Waterloo)	فعال	IMAX GT 70mm + Laserimax.fandom.com
	لندن	Science Museum IMAX (فیلمخانه لندن)	فعال	IMAX GT 70mm (آنالوگ)
	منچستر	Vue Printworks IMAX	فعال	IMAX Digital (لیزر)
	بیرمنگام	Odeon Luxe Broadway Plaza IMAX	فعال	IMAX Digital (لیزر)
	گلاسگو	Cineworld IMAX at Glasgow Science Centre	فعال	IMAX GT 70mm (آنالوگ)
ایالات متحده	نیویورک (NY)	AMC Lincoln Square 13 & IMAX	فعال	IMAX GT 70mm + Laserdocs.google.com
	سن‌فرانسیسکو (CA)	AMC Metreon 16 & IMAX	فعال	IMAX GT 70mm + Laserdocs.google.com
	لس‌آنجلس (CA)	TCL Chinese Theatre IMAX	فعال	IMAX Laser (Dual 4K)
	اورلاندو (FL)	Regal Pointe Orlando IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
	ایندیاناپولیس (IN)	Indiana State Museum IMAX	فعال	IMAX GT 70mm (فیلم)imax.fandom.com
	دیگر شهرها…	(مجموعاً ۲۷۹ سالن در آمریکاrentechdigital.comrentechdigital.com)	فعال	انواع مختلف (اکثراً IMAX Digital)
ایران (فعلاً ندارد)	–	–	–	–
ایتالیا	–	(سالن IMAX فعالی وجود ندارد)	–	–
برزیل	–	(سالن IMAX فعالی وجود ندارد)	–	–
بلژیک	بروکسل	Kinepolis Brussels IMAX	فعال	IMAX GT Laserimax.fandom.com
	آنتورپ	Kinepolis Antwerp IMAX	فعال	IMAX with Laserimax.fandom.com
	شارلروآ	Pathé Charleroi IMAX	فعال	IMAX GT Laserimax.fandom.com
	لی‌یژ	Kinepolis Liège IMAX	فعال	IMAX Laser (سیستم XT)imax.fandom.com
بنگلادش	–	(سالن IMAX تجاری وجود ندارد – تنها یک سالن گنبد علمی)	–	–
پاکستان	لاهور	CineStar IMAX Lahore (Township)	فعال	IMAX Digital (زنون)en.wikipedia.org
	کراچی	Shanzil Mall IMAX (اولین IMAX کراچی)	در حال ساخت	IMAX with Laser (برنامه‌ریزی‌شده)instagram.com
ترکیه	استانبول	Cinemaximum Emaar Square Mall IMAX	فعال	IMAX GT Laser (پرده غول‌پیکر)
	استانبول	Cinetech Istinye Park IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
	آنکارا	Cinetech Armada IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
چین	پکن	IMAX Theatre, China Science & Tech Museum	فعال	IMAX Dome 15/70 (آنالوگ)docs.google.com
	شانگهای	Shanghai Film Museum IMAX Dome	فعال	IMAX 15/70 (آنالوگ)
	شانگهای	Wanda Cinema, بنجیان IMAX	فعال	IMAX with Laser
	شنژن	CGV Star IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
	…سایر شهرها	(صدها سالن IMAX در سراسر چین)	فعال	انواع مختلف (اغلب دیجیتال)
دانمارک	کپنهاگ	CinemaxX København IMAX (Fisketorvet)	فعال	IMAX Digital (زنون)
	آرهوس	CinemaxX Aarhus IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
روسیه	مسکو	Formula Kino Saturn IMAX (Kodak Theatre)	فعال	IMAX GT 70mm (آنالوگ)
	مسکو	Каро IMAX (اکتبر)	فعال	IMAX with Laser
	سن‌پترزبورگ	IMAX at Petersburg Great Ensign	فعال	IMAX Digital (زنون)
	یکاترینبورگ	IMAX Uralets	فعال	IMAX Digital (زنون)
ژاپن	توکیو	109 Cinemas Kawasaki IMAX	فعال	IMAX Digital (لیزر)
	توکیو	Toho Cinemas Shinjuku IMAX	فعال	IMAX Laser
	اوزاکا	Expocity Osaka IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
سری‌لانکا	کلمبو	Scope Havelock City IMAX	فعال	IMAX with Lasermedium.comscopecinemas.com
سوئد	استکهلم	Filmstaden Mall of Scandinavia IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
	مالمو	Filmstaden Emporia IMAX	فعال	IMAX with Laser
سوئیس	باسل	Pathé Küchlin Basel IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
	زوریخ	Verkehrshaus Lucerne IMAX (گنبد)	فعال	IMAX Dome 15/70 (آنالوگ)
عربستان سعودی	ریاض	VOX Riyadh Mall of Arabia IMAX	فعال	IMAX with Laser
	ریاض	AMC King Abdullah IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
	جده	VOX Red Sea Mall IMAX	فعال	IMAX with Laser
	ظهران	Muvi Dhahran IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
فرانسه	پاریس	Pathé La Villette IMAX (Paris 19e)	فعال	IMAX Laser
	پاریس (ژئود)	La Géode IMAX Dome (Cité des Sciences)	فعال	IMAX Dome 15/70 (آنالوگ)docs.google.com
	آرشام	Gaumont Archamps IMAX	فعال	IMAX GT Laserimax.fandom.com
فنلاند	هلسینکی	Finnkino Itis & IMAX	فعال	IMAX with Laserimax.fandom.com
فیلیپین	مانیل	SM Mall of Asia IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
	سبو	SM Seaside City IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
کانادا	تورنتو	Scotiabank Theatre IMAX (Downtown)	فعال	IMAX GT 70mm (آنالوگ)
	تورنتو	Cinesphere IMAX (Ontario Place)	فعال	IMAX GT 70mm (آنالوگ)
	ونکوور	Science World IMAX (Telus World of Science)	فعال	IMAX Dome 15/70 (آنالوگ)
	مونترآل	Cinema Banque Scotia IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
	ادمونتون	Scotiabank Theatre Edmonton IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
کره‌جنوبی	سئول	CGV Yongsan IMAX	فعال	IMAX Laser (Dual 4K)
	سئول	Lotte World Tower IMAX (Super Plex G)	فعال	IMAX with Laser
	بوسان	CGV Centum City IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
کلمبیا	بوگوتا	Cine Colombia Centro Mayor IMAX	فعال	IMAX with Lasercinecolombia.com
	بوگوتا	Cine Colombia Santafé IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
	بوگوتا	Multiplex Nuestro Bogota IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
	مدلین	Cine Colombia Viva Envigado IMAX	فعال	IMAX with Lasercinecolombia.com
لهستان	کراکوف	Cinema City Zakopianka IMAX	فعال	IMAX with Lasercinema-city.pl
	ووچ (Łódź)	Cinema City Manufaktura IMAX	فعال	IMAX with Lasercinema-city.pl
	وروتسواف	Cinema City Wroclavia IMAX	فعال	IMAX with Laserrentechdigital.com
مصر	قاهره	VOX Cinemas, Mall of Egypt IMAX	فعال	IMAX with Laser
	قاهره	Cairo Festival City IMAX (VOX)	در حال ساخت	IMAX with Laser
مکزیک	مکزیکوسیتی	Cinépolis Perisur IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
	مکزیکوسیتی	Cinépolis Forum Buenavista IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
	مونتری	Cinépolis Galerías IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
	گوادالاخارا	Cinépolis La Gran Plaza IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
مالزی	کوالالامپور	TGV IMAX, Sunway Pyramid	فعال	IMAX Digital (لیزر)
	کوالالامپور	GSC Maxx IMAX, 1Utama	فعال	IMAX Digital (زنون)
نیجریه	–	(سالن IMAX تجاری وجود ندارد)	–	–
نیوزیلند	آوکلند	Event Cinemas Queen St. IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
نروژ	اسلو	Odeon Oslo IMAX (Storo)	فعال	IMAX with Laser
هند	دهلی نو	PVR Select City Walk IMAX (ساکت)	فعال	IMAX Laser XTimax.fandom.com
	دهلی نو	PVR Priya IMAX (Vasant Vihar)	فعال	IMAX Laser XTimax.fandom.com
	دهلی (نوارا)	PVR Vegas IMAX (Dwarka)	فعال	IMAX Digital (زنون)
	گورگاون	PVR Ambience IMAX (Ambience Mall)	فعال	IMAX Digital (زنون)
	نویدا	PVR Superplex IMAX (Mall of India)	فعال	IMAX Laser XTimax.fandom.com
	لکهنو	INOX Megaplex IMAX (Gomti Nagar)	فعال	IMAX Digital (زنون)
	احمدآباد	INOX IMAX, Science City	فعال	IMAX Digital (زنون)
	احمدآباد	PVR IMAX, Palladium Mall	فعال	IMAX Digital (زنون)
	بمبئی	INOX IMAX, R-City Mall (غتکوپار)	فعال	IMAX Digital (زنون)
	بمبئی	PVR Phoenix IMAX (Lower Parel)	فعال	IMAX Digital (زنون)
	بمبئی	Cinepolis IMAX, Seawoods Mall (ناوی بمبئی)	فعال	IMAX Digital (زنون)
	بمبئی	Carnival IMAX Wadala (Mumbai)	فعال	IMAX Digital (زنون)
	تانه (بمبئی)	Cinepolis IMAX, Viviana Mall	فعال	IMAX Digital (زنون)
	پونه	Cinepolis IMAX, WestEnd Mall	فعال	IMAX Digital (زنون)
	کلکته	INOX IMAX, South City Mall	فعال	IMAX Digital (زنون)
	بنگلور	PVR IMAX, Forum Mall Koramangala	فعال	IMAX Digital (زنون)
	بنگلور	PVR IMAX, Vega City Mall	فعال	IMAX Digital (زنون)
	بنگلور	PVR IMAX, VR Bengaluru (Whitefield)	فعال	IMAX Digital (زنون)
	بنگلور	Cinépolis IMAX, Forum Shantiniketan	فعال	IMAX Digital (زنون)
	بنگلور	INOX IMAX, Mantri Square Mall	فعال	IMAX Digital (زنون)
	بنگلور	INOX IMAX, RMZ Galleria Yelahanka	فعال	IMAX Digital (زنون)
	چنای	Palazzo SPI (Sathyam) IMAX, Forum Mall	فعال	IMAX with Laser
	چنای	Luxe IMAX, Phoenix Market City (Velachery)	فعال	IMAX with Laser
	کوایمباتور	Broadway Megaplex & IMAX	در حال ساخت	IMAX with Lasernews.worldsnap.com
	تریواندروم	Lulu Mall IMAX	در حال ساخت	IMAX with Lasernews.worldsnap.com
ژنو (ICC)	ژنو	Pathé Balexert IMAX	فعال	IMAX with Laser
یونان	آتن	Village World Mall IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
استرالیا	ملبورن	IMAX Melbourne (موزه ملبورن)	فعال	IMAX GT 70mm + Laser
	سیدنی	IMAX Theatre Sydney (Darling Harbour)	فعال	IMAX GT Laser
	پرت	Scitech IMAX (مرکز علمی)	فعال	IMAX Dome (آنالوگ)
آلمان	لئونبرگ	IMAX Kino im Traumpalast Leonberg	فعال	IMAX GT Laser (بزرگ‌ترین پرده)docs.google.com
	کارلسروهه	IMAX im Filmpalast am ZKM	فعال	IMAX Laser
	اسن	UCI Ruhr Park IMAX	فعال	IMAX Digital (زنون)
	اسپایر	IMAX Dome Speyer (فناوری‌موزه)	فعال	IMAX Dome 15/70

تمایز میان سالن‌ها

برخی سالن‌ها برچسب IMAX Enhanced دارند که لزوماً به معنای تجربه‌ کامل GT یا لیزری نیست. همچنین، بسیاری از سالن‌های زنون دیجیتال در اندازه پرده و نسبت تصویر محدودترند و تجربه‌ تمام‌آیمکس را ارائه نمی‌دهند.

برای مسافرانی که قصد تجربه آی‌مکس واقعی را دارند، توجه به نوع سالن، نسبت تصویر واقعی (1.43:1 یا 1.90:1) و نوع پروژکتور (GT یا لیزری) اهمیت حیاتی دارد.

آی‌مکس در برابر دیگر فرمت‌های سینمایی

در دنیای سینمای امروز، آی‌مکس تنها فرمت تجربه‌محور تصویر و صدا نیست. مخاطبان حرفه‌ای و سینمادوستان در برابر گزینه‌هایی قرار دارند که هرکدام وعده تجربه‌ای «فراگیر» می‌دهند: از سالن‌های Dolby Cinema گرفته تا فناوری‌های چندپرده‌ای ScreenX یا سالن‌های تعاملی 4DX. اما جایگاه آی‌مکس در میان این فرمت‌ها کجاست؟ و آیا برتری فنی و زیبایی‌شناختی آن هنوز پابرجاست؟

۱. آی مکس در برابر Dolby Cinema

مهم‌ترین رقیب آیمکس در سینمای پریمیوم، سالن‌های Dolby Cinema هستند؛ سالن‌هایی که شرکت دالبی با سرمایه‌گذاری گسترده در فناوری HDR، صدای سه‌بعدی و طراحی ارگونومیک، عرضه کرده است.

به‌طور خلاصه، اگرچه دالبی در رنگ و کنتراست (به‌خصوص در صحنه‌های تاریک) برتری دارد، آی‌مکس در مقیاس تصویر و غوطه‌وری فیزیکی برتری خود را حفظ کرده است.

۲. آیمکس در برابر ScreenX

ScreenX، محصول کمپانی CJ CGV کره جنوبی، از سه دیوار (پرده جلو و دو طرفه) برای نمایش تصویر استفاده می‌کند. فیلم به‌گونه‌ای پردازش می‌شود که تصاویر جانبی نیز با حرکت دوربین همگام باشد.

اگرچه ScreenX تجربه‌ای متفاوت و همه‌جانبه ارائه می‌دهد، اما هنوز از نظر کیفیت تصویر وضوح و هدفمندی فرمی، به پای آیمکس نمی‌رسد. این فرمت بیشتر در فیلم‌های اکشن یا بلاک‌باسترهای سبک بهره‌برداری می‌شود.

۳. IMAX در برابر 4DX

4DX تجربه‌ای مبتنی بر حرکت، بو، باد و لرزش صندلی است. صحنه باران، با اسپری رطوبت و باد همراه است؛ انفجار با لرزش و بوی سوختگی با افشانه شیمیایی.

4DX بیش از آن‌که رقیب جدی آی‌مکس باشد، یک تجربه جانبی و تفریحی است که برای مخاطبان خاص یا خانواده‌ها طراحی شده است، نه برای مخاطب سینمای جدی.

آی مکس در کجای این رقابت ایستاده است؟

اگر سینما را به‌مثابه تجربه فشرده‌ ادراکی و حسی در نظر بگیریم، آی‌مکس همچنان پایدارترین استاندارد تجربه‌ سینمایی جدی و باکیفیت است. Dolby Cinema رقیبی شانه‌به‌شانه در رنگ و کنتراست محسوب می‌شود، اما آی‌مکس همچنان در میدان دید، مقیاس و ترکیب فناوری با روایت پیشتاز است.

فرمت‌هایی چون ScreenX و 4DX تجربه‌هایی متفاوت، مکمل یا تفریحی ارائه می‌دهند اما آی‌مکس، تجربه‌ای برای حافظه‌ بلندمدت سینمایی مخاطب است.

کارگردانان آیمکس

از زمان ورود آی‌مکس به سینمای جریان اصلی، برخی فیلم‌سازان نه‌تنها به‌عنوان کاربران این فرمت، بلکه به‌مثابه مروّجان و نوآوران آن شناخته شده‌اند. کارگردانانی که آی‌مکس را نه صرفاً به‌دلیل کیفیت فنی، بلکه برای گسترش افق‌های روایی و تجربه مخاطب به‌کار می‌برند.

کریستوفر نولان: معمار آی‌مکس در سینمای مدرن

کریستوفر نولان، بی‌شک مهم‌ترین فیلم‌ساز در گسترش محبوبیت آی‌مکس است. او نخستین‌بار در فیلم «شوالیه تاریکی» (۲۰۰۸) از دوربین 70mm IMAX در صحنه‌هایی از فیلم استفاده کرد و با این کار، عملاً فرمت آی‌مکس را وارد سینمای بلاک‌باستر کرد. در ادامه، فیلم‌هایی چون «میان‌ستاره‌ای»، «دانکرک»، «تنت» و «اوپنهایمر» بخش عمده‌ای از خود را به‌طور کامل با دوربین‌های آی‌مکس فیلم‌برداری کردند.

نولان بارها تأکید کرده که تجربه آی‌مکس را «نزدیک‌ترین تجربه سینمایی به رؤیا دیدن» می‌داند، ترکیبی از مقیاس، غوطه‌وری و وفاداری به جزئیات.

دنی ویلنوو: جغرافیای احساس

دنی ویلنوو، کارگردان فیلم‌هایی مانند «تل‌ماسه» (Dune)، نیز در مسیر نولان حرکت کرده و با همکاری گرگ فریزر (فیلم‌بردار)، نسخه‌های IMAX با نسبت تصویر توسعه‌یافته و وضوح بالا را ارائه داده است. بخش زیادی از دو قسمت «تلماسه» با دوربین‌های آیمکس فیلم‌برداری شده‌اند تا عظمت بیابان، سفینه‌ها و فضای عرفانی جهان آراکیس به‌طور کامل منتقل شود.

برادران روسو، زک اسنایدر و تام کروز

• فیلم Avengers: Infinity War و Endgame به‌طور کامل با دوربین‌های دیجیتال IMAX (Arri Alexa 65 با گواهینامه) فیلم‌برداری شده‌اند و تجربه‌ای کاملاً تمام‌صفحه برای سالن‌های 1.90:1 فراهم می‌کنند.
• زک اسنایدر در پروژه‌هایی همچون «بتمن علیه سوپرمن» و «لیگ عدالت» صحنه‌هایی را با نسبت تصویر نزدیک به 1.43:1 برای اکران IMAX آماده کرده است.
• در سال‌های اخیر، تام کروز به‌عنوان یکی از مدافعان تجربه سینمایی تمام‌عیار، در پروژه‌هایی مثل دنباله «تاپ‌‌گان» و سری «مأموریت غیرممکن» همکاری نزدیکی با کارگردانان و فیلم‌برداران داشته تا از فناوری آی‌مکس به‌شکلی مؤثر استفاده شود. در تاپ‌گان: ماوریک، صحنه‌های پرواز با دوربین‌های آی‌مکس تأییدشده تصویربرداری شدند تا شدت و شتاب فیزیکی پروازهای واقعی به مخاطب منتقل شود. گرچه تام کروز کارگردان نیست، اما نقش پررنگی در هدایت استودیوها به سمت تولیدهای آی‌مکس‌محور ایفا کرده است—از طریق قدرت ستاره‌ای‌اش، تعهد حرفه‌ای‌اش به فیلم‌برداری واقعی و تبلیغ مستقیم فرمت‌های باکیفیت تصویری در مصاحبه‌ها و تبلیغات رسمی.

آینده: آیمکس همچون زبان، نه ابزار

با رشد تولیدات ویژه برای سالن‌های آی‌مکس، حتی در پروژه‌های مستند، انیمیشن و سینمای بومی کشورهای آسیایی نیز گرایش به استفاده از این فرمت دیده می‌شود. برای بسیاری از کارگردانان، آی‌مکس اکنون نه یک «فرمت پخش»، بلکه یک زبان بیان سینمایی‌ است؛ زبانی که هر چه بیشتر آموخته شود، پیچیده‌تر، عمیق‌تر و سینمایی‌تر می‌شود.

آی‌مکس زیر ذره‌بین منتقدان

هرچند فناوری آیمکس ستایش‌های گسترده‌ای از مخاطبان و فیلم‌سازان دریافت کرده، اما از نقدهای جدی هم بی‌نصیب نمانده است. منتقدانی در حوزه‌های زیباشناسی سینما، فلسفه تصویر و اقتصاد فرهنگی، در برابر شیفتگی به آی‌مکس ایستاده‌اند و پرسش‌هایی بنیادین را طرح کرده‌اند.

دیوید بوردول: تجربه‌گرایی در برابر فرم‌گرایی

دیوید بوردول، نظریه‌پرداز برجسته روایت در سینمای کلاسیک، در مقالاتی که درباره «سینمای دیجیتالِ اگزوتیک» نوشته، به این نکته اشاره کرده که فناوری‌هایی چون آی‌مکس گاه به‌جای خدمت به روایت، به خودنمایی تصویری بدل می‌شوند. به‌زعم او، افزایش مقیاس لزوماً باعث تعمیق تجربه نمی‌شود، مگر آن‌که در دل فرم روایی جای گیرد.

آدرین مارتین: غلبه صحنه بر مضمون

آدرین مارتین، منتقد استرالیایی و سردبیر سابق مجله Rouge, آی‌ مکس را نماد نوعی «سینمای آکنده از اغراق بصری» می‌داند. او تأکید دارد که بسیاری از آثار آی‌مکس‌محور بیش از آن‌که جهان‌سازی یا شخصیت‌پردازی را پیش ببرند، با تصویر به‌مثابه شوک و حجم برخورد می‌کنند.

جاناتان روزنبام: تجارت، نه تجربه

جاناتان روزنبام، منتقد مشهور آمریکایی، آی‌مکس را بخشی از «سینمای مبتنی بر مصرف سرمایه‌دارانه» می‌خواند. به‌گفته او، فرمت آی‌مکس و سالن‌های وابسته‌اش تلاشی‌اند برای تبدیل سینما از یک تجربه فرهنگی عمومی به تجربه‌ای ممتاز و گران‌قیمت که بسیاری از مخاطبان را بیرون می‌گذارد.

فناوری بی‌طرف نیست

گرچه آی‌مکس در سطح بصری و شنیداری جهشی مهم در سینما به‌شمار می‌رود، اما منتقدان یادآوری می‌کنند که هیچ فناوری‌ای بی‌طرف نیست. آن‌چه در ظاهر، ابزار پیشرفت است، ممکن است در عمل تجربه‌ای نخبه‌گرایانه، مبتنی بر شوک، یا ناهماهنگ با فرم روایی باشد. در نتیجه، پرسش از ارزش آی‌مکس، نه فقط فنی، بلکه عمیقاً زیبایی‌شناختی، اقتصادی و فرهنگی‌ست.

آیا آیمکس واقعاً ارزشش را دارد؟

پرسش از «ارزش» آی‌مکس، اگر صرفاً از منظر هزینه بلیت و بزرگی پرده مطرح شود، نگاهی سطحی به مسئله است. آی‌مکس، پیش از آن‌که یک قالب نمایشی باشد، یک تجربه‌ طراحی‌شده است؛ تجربه‌ای که در نقطه تلاقی فناوری پیشرفته، فرم روایی و طراحی معماری سینما شکل می‌گیرد. ارزش آن، تنها زمانی آشکار می‌شود که مخاطب نه‌فقط به‌دنبال تماشای یک فیلم، بلکه خواهان غرقه شدن کامل در جهان بصری و صوتی آن باشد.

همه سالن‌های آیمکس، آیمکس نیستند

نخستین نکته مهم در سنجش ارزش، شناخت تفاوت‌ میان انواع سالن‌های آی‌مکس است. بسیاری از سالن‌هایی که نام IMAX را یدک می‌کشند، در واقع نسخه‌های دیجیتال با ابعاد محدودتر و نسبت تصویر کوچک‌تر (۱.۹۰:۱ یا حتی ۲.۳۹:۱) هستند. در حالی‌که سالن‌های اصیل آی‌مکس مثل IMAX GT 70mm یا IMAX with Laser با نسبت تصویر ۱.۴۳:۱؛ تجربه‌ای را ارائه می‌دهند که در آن تصویر نه‌فقط وسیع، بلکه «فراگیر» است؛ از بالا تا پایین، از چپ تا راست، در اطراف میدان دید شما.

در سالن‌های پیشرفته‌تر، مثل IMAX with laser، صدای ۱۲ کاناله‌ تنظیم‌شده اختصاصی با محدوده داینامیکی بسیار بالا، عملاً صدا را در اطراف و حتی زیر صندلی شما توزیع می‌کند. به‌عبارت دیگر، در یک سالن آی‌مکس واقعی، صدا فقط شنیده نمی‌شود، حس می‌شود.

همه فیلم‌ها هم برای آی‌مکس نیستند

ارزش تجربه آی‌مکس، تنها با یک فیلم واقعاً آی‌مکسی آشکار می‌شود. اگر فیلمی صرفاً برای اکران عمومی ساخته شده و سپس به آی‌مکس تبدیل شده باشد، مخاطب تجربه‌ای بیش از یک صفحه‌نمایش بزرگ دریافت نخواهد کرد. اما فیلم‌هایی که با دوربین‌های آی‌مکس فیلم‌برداری شده‌اند، در واقع برای این فرمت متولد شده‌اند.

برای نمونه:

• اوپنهایمر کریستوفر نولان، با دوربین‌های آی‌ مکس 70 میلی‌متری آنالوگ فیلم‌برداری شده و تنها در ۳۰ سالن جهان با نسخه ۷۰mm GT به‌طور کامل دیده می‌شود.
• قسمت جدید تاپ‌گان با طراحی دقیق صحنه‌های پرواز و بهره‌گیری از دوربین‌های دیجیتال تأییدشده، عملاً نمایش قدرت آیمکس در صحنه‌های فیزیکی و بدون CGI است.

در برابر آن‌ها، فیلم‌هایی که صرفاً برچسب IMAX Enhanced دارند، در اصل برای نمایش در تلویزیون‌های خانگی 4K طراحی شده‌اند و نمی‌توان آن‌ها را با نسخه‌های سالن‌های واقعی آی‌مکس مقایسه کرد.

شرایط تجربه: از محل نشستن تا درک روایی

جایگاه شما در سالن آی‌مکس، تأثیر چشمگیری بر تجربه شما خواهد داشت. بهترین موقعیت، مرکز افقی سالن و یک‌سوم پایینی از ردیف‌های عمودی است، جایی که انحنای پرده و حجم صدا در هماهنگی کامل قرار می‌گیرند.

اما فراتر از جایگاه، آمادگی ذهنی مخاطب نیز تعیین‌کننده است. آی‌مکس تجربه‌ای پرحجم و چندلایه است؛ از تصاویر عظیم گرفته تا صداهای ۳۶۰ درجه‌ای. مخاطبی که آمادگی درک روایت پیچیده یا تجربه بصری غیرخطی را نداشته باشد، ممکن است دچار خستگی، گم‌گشتگی یا بی‌تفاوتی شود. درست به همین دلیل است که آی‌مکس، همچنان تجربه‌ای نخبه‌گرا باقی مانده، تجربه‌ای که مخاطب باید برای آن خود را آماده کرده باشد.

ارزش فرهنگی و اقتصادی

برخی منتقدان، آی‌مکس را پدیده‌ای تجملاتی یا حتی نابرابر می‌دانند: تجربه‌ای گران‌قیمت، محدود به شهرهای خاص و در دسترس طبقه‌ای خاص از مخاطبان. اما این نگاه، اگرچه از نظر اجتماعی قابل تأمل است، تمام حقیقت را بازگو نمی‌کند. آی‌مکس، با تمام هزینه‌اش، یک نوع مقاومت در برابر کوچک‌شدن سینما، فشرده‌سازی تصویر و مصرف سرپایی محتواست. تجربه‌ای‌ست که هنوز بر بدن، مکان و حضور واقعی تماشاگر تأکید دارد؛ چیزی که در عصر پلتفرم‌ها، کمیاب‌تر از همیشه شده است.

آی‌مکس وقتی آی‌مکس باشد

آی‌مکس ارزش دارد، نه همیشه، نه همه‌جا، نه برای هر فیلم و هر مخاطب. اما وقتی سالن، فیلم و شرایط با هم هماهنگ شوند، نتیجه چیزی‌ست فراتر از «تماشا»: حضوری کامل در جهان فیلم، تجربه‌ای که هم ذهن را درگیر می‌کند، هم بدن را و هم حافظه‌ سینمایی را غنی می‌سازد.

این تجربه، آن‌چنان کمیاب و یگانه است که شاید سالی یک‌بار اتفاق بیفتد اما همان یک‌بار، برای همیشه در ذهن می‌ماند.

راهنمای تجربه جهانی آی‌مکس: چگونه و کجا آی‌مکس واقعی را ببینیم؟

تماشای یک فیلم در سالن آی‌مکس واقعی، تجربه‌ای است که تنها در برخی نقاط خاص جهان قابل دستیابی است. سالن‌هایی با پرده‌های غول‌پیکر، سیستم صوتی مهندسی‌شده و نمایش فیلم‌هایی که واقعاً برای آی‌مکس ساخته شده‌اند، چیزی فراتر از یک سینمای لوکس هستند؛ آن‌ها نوعی مکان آیینی برای عاشقان سینما به‌حساب می‌آیند.

اما چگونه می‌توانیم تجربه واقعی و اصیل آی‌مکس را از نسخه‌های معمولی یا شبیه‌سازی‌شده تشخیص دهیم؟ و بهترین سالن‌ها برای این تجربه در کدام کشورها قرار دارند؟

تشخیص سالن آیمکس واقعی از آیمکس تقلبی

از آن‌جا که نام تجاری IMAX برای عموم جذاب است، بسیاری از سالن‌هایی که تنها به یک پروژکتور دیجیتال نسبتاً بزرگ مجهزند نیز خود را به‌عنوان سالن آی‌مکس معرفی می‌کنند. اما تنها برخی از آن‌ها واقعاً تجربه‌ کامل آی‌مکس را ارائه می‌دهند. نشانه‌های آی‌مکس اصیل:

• نوع سالن: اگر سالن از نوع «IMAX GT (Grand Theatre)» یا «IMAX GT Laser» باشد، احتمالاً تجربه کامل در انتظار شماست.

• ابعاد پرده: پرده‌هایی با ارتفاعی حدود ۱۸ تا ۲۲ متر (و گاه حتی بالاتر، مانند سالن متروپولیس در آلمان با ۳۰ متر ارتفاع).

• نسبت تصویر: سالن‌هایی با نسبت تصویر 1.43:1 یا 1.90:1 معمولاً میدان دید واقعی آی‌مکس را ارائه می‌دهند.

• سیستم صوتی اختصاصی آی‌مکس: که در محل کالیبره می‌شود، نه فقط دالبی یا سایر سیستم‌های تجاری.

بهترین سالن‌های آی مکس در جهان

برای تجربه‌ای بی‌نظیر، چند سالن در جهان شناخته‌شده‌ترین و کامل‌ترین سالن‌های آی‌مکس هستند:

• The Ron Howard Theater (Universal CityWalk, Los Angeles, USA) – با سیستم IMAX GT Laser و میزبان بسیاری از اکران‌های نخست
• BFI IMAX (London, UK) – بزرگ‌ترین پرده بریتانیا با فناوری لیزر و نسبت تصویر کامل
• TCL Chinese Theatre IMAX (Los Angeles, USA) – تاریخی‌ترین سالن آی‌مکس آمریکا
• Traumpalast Leonberg (Stuttgart, Germany) – بزرگ‌ترین سالن آی‌مکس جهان با پرده‌ای به ارتفاع ۲۲ متر و عرض ۳۸ متر (IMAX GT Laser)
• CGV Yongsan (Seoul, South Korea) – برترین سالن آسیا با تجهیزات کامل آی‌مکس لیزری
• Scotiabank Theatre (Toronto, Canada) – با تجربه GT 70mm و سابقه اکران‌های عظیم کریستوفر نولان

 چه فیلم‌هایی را در آی مکس ببینیم؟

نه همه فیلم‌ها برای نمایش در آی‌مکس تولید می‌شوند. اگر خواهان تجربه‌ کامل هستید، به دنبال آثاری باشید که:

• با دوربین‌های آی‌مکس 65mm یا آی‌مکس دیجیتال فیلم‌برداری شده‌اند.
• در سایت رسمی IMAX به‌عنوان «Filmed for IMAX» یا «Filmed with IMAX Cameras» معرفی شده‌اند.
• نسبت تصویر آن‌ها گسترده‌تر از 2.39:1 است (مثلاً 1.90:1 یا 1.43:1).

پیشنهاداتی برای برنامه‌ریزی سفر سینمایی

اگر از علاقه‌مندان جدی آی‌مکس هستید:

• بررسی سالن پیش از سفر: از طریق imax.com سالن مورد نظر را بررسی و نوع آن را تأیید کنید

• بررسی فرمت اکران: گاهی حتی در سالن GT، فیلم فقط با پروژکتور دیجیتال 2K نمایش داده می‌شود. مطمئن شوید که فیلم انتخابی شما به‌صورت IMAX with Laser یا IMAX 70mm پخش می‌شود

• رزرو زودهنگام: اکران‌های آی‌مکس معمولاً سریع پر می‌شوند، به‌ویژه اگر همراه با نمایش‌های ویژه یا آثار نولان باشند.

• اگر در حال سفر هستید: کشورهای دارای بیشترین سالن‌های آی‌مکس (ایالات متحده، چین، کانادا، بریتانیا، کره جنوبی، هند، آلمان) را در برنامه خود قرار دهید

آینده آیمکس: گسترش فراتر از ابعاد پرده

در بیش از نیم‌قرن فعالیت، آی‌مکس خود را از یک فرمت تجربی مستندسازانه به یک ابزار جدی برای فیلم‌سازان بلندپرواز و یک برند جهانی برای تماشای متفاوت فیلم تبدیل کرده است. اما آینده این فناوری چه مسیری را پیش رو دارد؟ آیا آی‌مکس در رقابت با جریان‌های دیگر سینما دوام می‌آورد، یا به تدریج جای خود را به گزینه‌هایی دیگر می‌دهد؟

گسترش در آسیا و بازارهای نوظهور

یکی از جهت‌گیری‌های استراتژیک IMAX Corporation در دهه اخیر، تمرکز بر بازارهای آسیایی، به‌ویژه چین، کره جنوبی، هند و کشورهای حوزه خلیج فارس بوده است. این کشورها نه‌تنها از نظر اقتصادی ظرفیت لازم برای راه‌اندازی سالن‌های لوکس و پیشرفته را دارند، بلکه تماشاگرانی دارند که به تجربه متفاوت و سطح بالا اهمیت می‌دهند.

تا سال ۲۰۲۵، چین به تنهایی میزبان بیش از ۸۰۰ سالن آی‌مکس شده است؛ رقمی که به‌مراتب بالاتر از آمریکای شمالی است. همچنین کشورهای مانند عربستان سعودی، امارات متحده عربی، هند، مالزی و تایلند به‌سرعت در حال جذب فناوری آی‌مکس هستند.

آیمکس در فراتر از سالن سینما

IMAX تنها در سالن‌ها باقی نمانده است. این شرکت در سال‌های اخیر گام‌هایی برای ورود به استریم خانگی با کیفیت بالا و پشتیبانی از نمایش آی‌مکس در تلویزیون‌های هوشمند (مانند قابلیت IMAX Enhanced در دیزنی‌پلاس و برخی تلویزیون‌های سونی و ال‌جی) برداشته است.

اگرچه این تجربه هرگز با سالن آی‌مکس GT یا لیزری برابری نمی‌کند، اما به تماشاگر خانگی اجازه می‌دهد برخی مزایای تصویر و صدا را در خانه تجربه کند.

آینده تولید: دوربین‌های بیشتر، دسترس‌پذیری بیشتر

تا چند سال پیش، فیلم‌برداری با دوربین‌های آی‌مکس تنها در اختیار استودیوهای بزرگ بود، اما امروزه با گسترش دوربین‌های دارای تأییدیه «Filmed in IMAX» (مانند ARRI Alexa LF و Mini LF، Red V-Raptor XL و حتی Sony Venice 2)، فیلم‌برداری آی‌مکس برای فیلم‌سازان مستقل نیز امکان‌پذیرتر شده است.

در آینده، احتمالاً شاهد دسترسی بیشتر، تجهیزات سبک‌تر و تنوع ژانری بیشتر در آثار آی‌مکس خواهیم بود.

چالش‌ها: رقبا و هزینه‌ها

با وجود پیشرفت‌ها، آی مکس با چالش‌هایی نیز روبه‌رو است:

• رقبای قدرتمند مثل Dolby Cinema با تمرکز بر HDR و صداهای سه‌بعدی

• هزینه بالا برای تجهیز سالن‌ها و نگهداری آن‌ها

• تمرکز بیش از حد بر بلاک‌باسترها که مانع ورود ژانرهای دیگر می‌شود

اما آن‌چه آی مکس را همچنان متمایز نگه می‌دارد، ترکیب فیزیکی خیره‌کننده‌ای از ابعاد، عمق وضوح و مهندسی آکوستیک است که تا امروز هیچ فرمت دیگری به‌طور کامل بازتولید نکرده است.

آیا آی مکس به آینده سینما شکل می‌دهد؟

با وجود ظهور جریان‌هایی چون VR، AR و استریم خانگی، سالن آی‌مکس همچنان یکی از معدود فضاهایی است که می‌تواند مخاطب را به تجربه‌ای جمعی، مبهوت‌کننده و فیزیکی دعوت کند. تجربه‌ای که نه‌فقط یک فیلم، بلکه نوعی آیین دیدن را بازآفرینی می‌کند. اگر سینما در آینده بقا داشته باشد، آی‌مکس نقشی محوری در آن خواهد داشت.

آیمکس، تجربه‌ای فراتر از تماشا

فناوری آی‌مکس را نمی‌توان صرفاً یک قالب نمایش بزرگ‌تر دانست؛ این فرمت، حاصل پیوندی منحصربه‌فرد از مهندسی اپتیک، طراحی صوتی، فناوری تصویربرداری و زیباشناسی سینمایی است که هدفش فراتر رفتن از تماشا و رسیدن به درک حسی عمیق‌تر است. از نخستین نمایش‌های مستند علمی در دهه ۱۹۷۰ تا فیلم‌هایی چون «اوپنهایمر» یا «تلماسه»، آی‌ مکس خود را به‌مثابه فرمی از سینمای تجربی تثبیت کرده که نه‌تنها دیدن، بلکه درون‌بودن در جهان فیلم را ممکن می‌سازد.

در این مقاله، تلاش شد تا تصویری جامع از گذشته، حال و آینده آی‌مکس ارائه شود؛ از تاریخچه و ویژگی‌های فنی گرفته تا مقایسه با دیگر فرمت‌ها، دیدگاه‌های فیلم‌سازان و منتقدان وضعیت جهانی و شرایط ایران. همچنین راهنمایی عملی برای تجربه این فناوری در جهان نیز ارائه شد.

اگرچه آی‌مکس در ایران هنوز حضوری رسمی و کامل ندارد، اما فهم این فناوری برای علاقه‌مندان به سینما، فیلم‌سازان و پژوهشگران رسانه ضروری است. چرا که آی‌ مکس تنها یک فرمت نیست؛ بلکه نماینده دیدگاهی است درباره امکان‌هایی تازه برای درک و خلق تصویر.

---

منابع و داده‌ها

• وب‌سایت رسمی IMAX: imax.com
• لیست سالن‌های آی‌مکس: https://www.imax.com/theatres
• داده‌های فنی از IMAX Corporation Annual Reports (۲۰۲۳–۲۰۲۴)
• مقالات فنی:
• “Filmed for IMAX: The Technology Behind the Experience” – American Cinematographer
• “How IMAX Cameras Changed the Way We See Movies” – Wired
• مصاحبه‌ها با کارگردانان (کریستوفر نولان، دنی ویلنوو، براد برد) در Variety، Hollywood Reporter، IndieWire
• لیست دوربین‌های تأییدشده برای فیلم‌برداری آی‌مکس: IMAX Certified Cameras – Official List
• گزارش آمار سالن‌ها: Motion Picture Association (MPA) 2023 Global Theatrical & Home Entertainment Market Environment (THEME) Report
• داده‌های تکمیلی از سینماهای محلی و خبرگزاری‌ها (برای وضعیت ایران)