درک نورسنجی و حالت‌های مختلف نورسنجی

آشنایی با حالت‌های مختلف نورسنجی و یادگیری چگونگی عملکرد آن‌ها برای بسیاری از عکاسان موجب جلوگیری از نورسنجی اشتباه و یا به عبارت دیگر جلوگیری از تاریکی و یا روشنی بیش‌از‌حد تصاویر ثبت شده توسط آن‌ها شده است.

نورسنجی چیست؟

به تنظیم سرعت شاتر و گشودگی دیافراگم توسط دوربین با توجه به نور محیط و حساسیت ایزو، نورسنجی گفته می‌شود. در گذشته دوربین‌ها فاقد نورسنج داخلی بوده‌اند، به همین دلیل عکاس‌ها برای ثبت تصویری با نوردهی مناسب، مجبور بودند که از نورسنج‌هایی مجزا برای اندازه‌گیری مقدار و شدت نور استفاده کنند. به علت ثبت تصاویر بر روی فیلم در گذشته و درنتیجه عدم امکان بازبینی تصاویر بعد از ثبت،‌ همراه داشتن نورسنج برای عکاسی یکی از الزامات بوده است.

اما امروزه تمام دوربین‌ها دارای نورسنج داخلی هستند که نور بازتاب داده شده به سمت لنز را به صورت خودکار برای دستیابی به تنظیمات نوردهی مناسب اندازه‌گیری می‌کنند. متداول‌ترین حالت‌های نورسنجی در دوربین‌ها شامل:

۱) Matrix Metering در دوربین‌های نیکون، Evaluative Metering در دوربین‌های کانن

۲) Center-weighted Metering

۳) Spot Metering

در بعضی از دوربین‌های کانن یک حالت نورسنجی دیگر با عنوان Partial Metering وجود دارد. این حالت همانند حالت Spot Metering است، اما در این روش سطح بیشتری از منظره‌یاب پوشش داده می‌شود. (تقریبا ۸ درصد منظره‌یاب و نزدیک به مرکز آن در این حالت پوشش داده می‌شود، در حالی که در حالت Spot Metering این مقدار برابر با ۳.۵ درصد است.)

عملکرد نورسنج دوربین را هنگامی که در حالت دستی در حال عکاسی هستید، می‌توانید در منظره‌یاب مشاهده کنید. در تصویر زیر دور بخش مربوط به نورسنجی خط قرمز کشیده شده است.

اگر دوربین خود را به سمت یک منبع نور و یا جایی که نور زیادی وجود دارد، نشانه روید؛ نشانگری که در تصویر بالا می‌بینید به سمت + حرکت می‌کند. حرکت این نشانگر به سمت + به معنای وجود نور بیش‌ازحد با توجه به تنظیمات نوردهی دوربین است. همچنین اگر دوربین را به سمت مکانی تاریک نشانه روید، این نشانگر به سمت – حرکت خواهد کرد که بیانگر عدم وجود نور کافی با توجه به تنظیمات نوردهی اعمال شده در دوربین است.

کاربرد نورسنج دوربین تنها برای استفاده در حالت دستی نیست. اگر از حالت‌های مانند تقدم دیافراگم، تقدم شاتر و یا حالت خودکار استفاده کنید، دوربین با استفاده از اطلاعات دریافتی از نورسنج، اقدام به اعمال تنظیمات نوردهی مربوط به حالت انتخابی خواهد کرد.

مشکلات نورسنجی

نورسنج دوربین‌ها در شرایطی که نور یکسانی در صحنه عکاسی وجود دارد، عملکرد کاملا صحیحی از خود نشان می‌دهند. اما هنگامی که در محیطی در حال عکاسی هستیم که اشیا مختلف در روشنایی متفاوتی واقع شده‌اند، انجام نورسنجی صحیح برای نورسنج دوربین چالش‌برانگیز خواهد شد. برای مثال اگر در حال عکاسی از آسمان آبی، صاف و بدون ابر باشیم که خوشید نیز در کادر و یا نزدیک به کادر نیست؛ نورسنجی صحیحی توسط دوربین انجام خواهد شد. اما اگر چند ابر به آسمان اضافه شود، به موجب این موضوع که روشنایی ابرها با سایر نقاط آسمان متفاوت است؛ نورسنج دوربین دچار کمی مشکل خواهد شد. در اثر این موضوع در عکس ثبت شده احتمالا آسمان کمی روشن‌تر از واقعیت ثبت خواهد شد؛ درغیر‌ای‌صورت ابرها دچار نوردهی بیش‌ازحد (اوراکسپوز) خواهند شد.

اما اگر یک کوه در شرایط فوق به کادر اضافه شود، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ در چنین شرایطی نورسنج دوربین یک جسم بزرگ‌ و تاریک‌تر از سایر کادر در مقابل خود مشاهده خواهد کرد و با در نظر گرفتن مقدار روشنایی مختلف در سراسر کادر، مقداری در میان ‌آن‌ها را در نظر می‌گیرد تا بر روی کوه نیز نوردهی مناسبی اعمال شود. در حالت پیش‌فرض، نورسنج دوربین‌ها با در نظر گرفتن تمام سطح کادر اقدام به ایجاد تعادل میان قسمت‌های تاریک و روشن می‌کند.

حالت نورسنجی Matrix/Evaluative Metering

در تنظیمات نورسنجی اکثر دوربین‌ها، حالت Matrix و یا Evaluative حالت پیش‌فرض تنظیمات کارخانه است. در این حالت نورسنجی همانند مثال بالا، کادر به بخش‌های مختلفی تقسیم و مقدار تاریکی و روشنی این بخش‌ها به‌صورت مجزا ارزیابی می‌شود. یکی از فاکتورهای اصلی (علاوه‌ بر رنگ، فاصله، سوژه‌ها، هایلایت‌ها و …) در حالت نورسنیجی Matrix، توجه ویژه دوربین به محدوده فوکوس است. به این ترتیب که بعد از پردازش اطلاعات دریافتی از تمام بخش‌های کادر، سیستم نورسنج بخشی که در فوکوس واقع شده است را ارجح‌تر از سایر قسمت‌ها محسوب خواهد کرد. فاکتورها و متغیرهای دیگری نیز برای محاسبه معادله نورسنجی در دوربین در نظر گرفته می‌شود که در برندهای مختلف دوربین ممکن است، متفاوت باشند. برای مثال در دوربین‌های نیکون اطلاعات عکس با دیتابیس هزاران تصویر دیگر برای انجام محاسبات صحیح در نورسنجی، مقایسه می‌شود. باید گفت که این حالت نورسنجی، متداول‌ترین روش نورسنجی است. پس پیشنهاد می‌شود که در اکثر اوقات از حالت نورسنجی Matrix / Evaluative استفاده کنید.

حالت نورسنجی Center-weighted Metering

دخیل بودن تمام فریم در محاسبه نورسنجی، همیشه نتیجه دلخواه ما را به همراه نخواهد داشت. به‌طور مثال اگر بخواهیم از چهره یک فرد عکسی ثبت کنیم، درحالی که خورشید پشت فرد قرار گرفته است؛ باید از حالت نورسنجی Center-Weighted استفاده شود. در حالت نورسنجی Center-Weighted تنها بخش مرکزی فریم و قسمت‌هایی از اطراف آن در محاسبات نورسنجی دخیل می‌شوند. بر خلاف حالت نورسنجی Matrix، در حالت نورسنجی Center-Weighted توجه خاصی به نقاط فوکوس نخواد شد و همیشه مرکز کادر حائز اهمیت است.

از این حالت در مواقعی که می‌خواهید دوربین مرکز کادر شما را در اولویت قرار دهد، استفاده کنید. این حالت برای عکاسی پرتره‌های کلوز-آپ و عکاسی از سوژه‌های نسبتا بزرگ که در مرکز کادر واقع‌ شده‌اند، کارآمد است.

حالت نورسنجی Spot Metering

در روش نورسنجی Spot Metering تنها نور محدوده فوکوس شما در محاسبه نورسنجی اهمیت دارد. این روش در عکاسی از پرندگان بسیار کارآمد است، چون پرندگان قسمت کوچکی از کادر را پوشش می‌دهند ولی به علت اینکه سوژه‌ اصلی شما هستند؛ صحت نورسنجی در سوژه اهمیت بسیار بیشتری نسبت به پس‌زمینه و سایر نقاط کادر دارد. در این حالت نورسنجی به دلیل اینکه تنها محدوده فوکوس در نورسنجی حائز اهمیت است، می‌توان حتی اگر سوژه شما در گوشه کادر قرار گرفته باشد، تنها با تنظیم صحیح محدوده فوکوس، سوژه شما در تصویر از نوردهی صحیح بهره‌مند خواهد شد.

یکی دیگر از کاربردهای حالت نورسنجی Spot Metering در اوقاتی است که می‌خواهیم از ماه عکاسی کنیم. به علت کوچک بودن ماه و تاریک بودن سایر نقاط کادر در عکاسی از ماه بهترین روش نورسنجی، استفاده از حالت Spot Metering است.

در بعضی از دوربین‌ها مانند دوربین‌های کانن 1D و یا 1Ds حالتی نیز به نام Multi-Spot Metering وجود دارد. در این حالت نورسنجی کاربر قادر خواهد بود تا نقاط مختلفی از کادر را برای نورسنجی انتخاب کند و دوربین بعد از محاسبات، مقدار میانگینی برای نورسنجی صحیح نقاط انتخابی را مهیا می‌کند.

چطور حالت نورسنجی دوربین را تغییر دهیم

متاسفانه تغییر حالت نورسنجی نه‌تنها در دوربین‌ها با برندهای مختلف متفاوت است، بلکه در دوربین‌ها در مدل‌های مختلف نیز از طرق مختلفی می‌توان به این تنظیمات دستیابی پیدا کرد. در دوربین نیکون D550 با استفاده از دکمه info می‌توان به این تنظیمات دستیابی پیدا کرد. در دوربین‌های حرفه‌ای مانند دوربین‌های نیکون D810 و D5 دکمه‌ مجزایی در قسمت چپ و بالایی دیال اصلی دوربین برای این منظور تعبیه شده است. تغییر حالت نورسنجی در دوربین‌های کانن نیز در مدل‌های مختلف متفاوت است، اما به‌طور کلی با نگه داشتن چند دکمه با‌هم می‌توان به این تنظیمات دسترسی پیدا کرد. البته در بعضی از دوربین‌های کانن نیز دکه اختصاصی برای تغییر حالت نورسنجی وجود دارد.