فصلنامه حرفه هنرمند شماره ۵۳

مطالب شماره ۵۳ مجله حرفه‌هنرمند

حرفه: عکاس... عکاسی معاصر ایران

سال‌ها است که عکاسی از هر چیزی تصویر می‌سازد و آن را به چیزی غیر از خودش بدل‌ می‌کند. اشکال از ریخت افتاده‌اند و یا شکلی نو به خود گرفته‌اند. امور والا بی‌ارزش شده‌اند و خرده چیزها جایگاه و شأنی یافته‌اند. ‌دیدن جهان به‌واسطه تصاویر، هم ما را از نفس انداخته و هم جهان ما را گشوده است. این تناقض‌ها، سرشت عکاسی‌اند و طبعاً تعریف مشخص از آن‌هم کاری دشوار، و تعریف عکاسی هنری و تمایز آن با دیگر اشکال عکاسی کاری دشوارتر. در این شماره سعی کردیم با همین تعاریف مبهم برای خودمان چارچوبی در نظر بگیریم ـ و این اصلاً به آن معنا نیست که دیگر اشکال عکاسی برایمان اهمیت ندارد ـ و از دوستانی که در وهله اول مسئله‌شان عکاسی و به دیده ما مهم‌تر از آن، عکاسی ایران است، مدد بگیریم. همیشه‌ گفته‌ایم مطالب اندک‌اند، ذهن تحلیل‌گر نداریم و یا با فقدان نقد مواجهیم. این شماره شاید از همین کاستی‌ها مایه گرفت تا اندکی جرئت کنیم و پا به میان بگذاریم تا دست‌کم این جوی باریک را باریک‌تر نکنیم.

نقد فصل

این فصل تلاشی ست برای ورود حرفه: هنرمند به عرصه نقد آثار هنری فصل بدون حاشیه‌روی و حشو و زوائد و شکل دادن به نقد‌‌هایی موجز و مشخص در مورد نمایشگاه‌هایی مشخص. اگر نمایشگاه‌های فصل پر رونق و بحث‌برانگیز باشند و یاری همکاران مستمر، این تجربه را ادامه خواهیم داد. در این بخش نقد نمایشگاه‌های دو فصل گذشته را به انتخاب جمعی از همکاران حرفه: هنرمند خواهید خواند. هدف این است تا با زبانی روشن، به‌دوراز کلی‌گویی و فلسفه‌بافی در مورد برخی نمایش‌های دو فصل گذشته، مطلب کوتاهی نوشته شود. این تلاش با این پیش‌فرض آغاز می‌شود که نقد هنری نه از دل فلسفه یا ادبیات که از درون تجربه مکتوب و مستدل شده یک بینندۀ خلاق و خبره پدید می‌آید. همه تجربه کرد‌ه‌ایم که گاهی بعد از نمایشگاهی ساعت‌ها در موردش بحث می‌کنیم و نظر می‌دهیم. در بسیاری مواقع این نظرات و قضاوت‌ها اگر مکتوب و مستدل شوند ارزش آن را دارند که در عرصه عمومی انتشار یابند. ادعای بزرگی نداریم. اگر بتوانیم در این ابراز نظر به زبان مشترکی برای بیان اختلافاتمان دست پیدا کنیم، می‌توان گفت که بنیان فضایی زنده و واقعی را برای نقد پی ریخته‌ایم. در آن صورت شاید بتوان گفت که نقد از حالت فضل‌فروشیِ بی‌پایه، حرف‌های کلی و مبهم و ‌بی‌فایده و تعارف و تعریف فراتر رفته است.

حرفه:‌ نقاش... پنجره ما: بکتاش سارنگ جوانبخت

آثار او از نخستین نمایشگاه طراحی‌هایش در سال ۱۳۸۱تا آثار حجمی و چیدمانی امروزش مرموز و معمایی بوده‌اند. بکتاش سارنگ (متولد ۱۳۶۰)، دوره کارشناسیِ رشته نقاشی دانشگاه آزاد را در سال ۱۳۸۴به پایان برد و سپس برای ادامه تحصیل به فرانسه عزیمت کرد. او تا کنون پنج نمایشگاه فردی در ایران و یکی در سوئیس داشته و در سی نمایشگاه گروهی در ایران و خارج از ایران شرکت کرده است. او هنرمندی چندرسانه‌ای ست و با تکنیک‌های مختلفی چون طراحی، نقاشی،‌ کلاژ‌، جعبه و کتاب، عکاسی، چیدمان و آثار حجمی کار می‌کند. آیا زندگی، مطالعه و کار هنری در محیط تازه و بیگانه به تجربه‌های ذهنی و فنی او عمق و وسعت بخشیده؟ و یا ویژگی‌های شخصی اندیشه و کارش را کمرنگ و مستحیل کرده است‌؟

حرفه: هنرمند... پرونده ویژه: "موزه شناسی جدید: بحران موزه در ایران"

انگیز‌ی ما برای کار در مورد موزه و موزه‌شناسی دو چیز بوده است. از یک‌سو، توجه به حوزه‌ی غافل‌مانده‌ی موزه به عنوان یکی از نهادهای اصلی جهان هنر که از دهه‌ی هشتاد میلادی به این‌سو محل توجهی فزاینده بوده و به شکل‌گیری جریان یا رشته‌ای تحت عنوان «موزه‌شناسی جدید» انجامیده است. وجه تمایز این موزه‌شناسی «جدید» از ایده‌های قبلی در مورد موزه گسترش بخشیدن به دغدغه‌های مربوط به روش‌ها و شیوه‌های موزه‌داری و نگه‌داری و تنظیم و تنسیق اشیاء موزه‌ای و کشاندن بحث به حوزه‌های کلان‌تر و نظری‌تری بوده است که موزه را به عنوان یکی از نهادهای تعیین‌کننده‌ در جهان هنر، فرهنگ و تمدن یک جهان تاریخیِ خاص در کانون توجه خود قرار می‌دهند... اما انگیزه‌ی دوم ما در این کار مسئله‌ی موزه و بحران موزه در ایران بوده است. با مروری اجمالی بر فهرست موزه‌های انگشت‌شمار موجود در ایران و نوع حضور و عملکرد آن‌ها، به‌سادگی روشن می‌شود که موزه در شرایط کنونیِ ایران به هیچ‌وجه انتظارات و عملکردهایی را که در بالا به بعضی از آن‌ها اشاره کردیم برآورده نمی‌کند و به دلایل مختلف در طول دهه‌های اخیر حتی به عنوان ابزاری ایدئولوژیک نیز چندان موردتوجه تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران نبوده است: نه به عنوان تجسم ملت و ملیت، نه به عنوان آموزشگاه تاریخ و فرهنگ، نه در مقام تعریف‌کننده موقعیت یک فرهنگ در تاریخ تمدن جهان و ... فعالیت‌های موزه‌سازی در ایران در طول نیم‌قرن اخیر بسیار کند و ناپیدا بوده است و چند موزه‌ای که در دهه‌های نخست قرن چهارده شمسی ساخته شده‌اند (مانند موزه ایران باستان) نیز در شرایطی مستهلک‌شده یا نیمه متروک به کار خود ادامه می‌دهند. این در حالی است که نیاز به ایجاد موزه در حوزه‌های تازه نیز به شدت احساس می‌شود.