گفت‌وگو با برگمان

سری کتاب‌های گفت‌و‌گو با کارگردانان جهان، مجموعه‌ای است بی‌نظیر برای درک و بینش بهتر در ارتباطی دوسویه با کارگردان‌هایی که دوستشان داریم: فیلم‌سازانی که واجد بینش خاصی درباره‌ی دنیا و نحوه‌ی به فیلم درآوردن آن هستند. مجموعه گفت‌و‌گو با کارگردانان، رهنمونی است به دنیای شخصی و هنری این آدم‌های خاص، به‌ویژه برای خواننده – بیننده‌ای که می‌خواهد از مؤلفه‌های گوناگون تشکیل‌دهنده‌ی یک فیلم و کلیتی که این عناصر را تشکیل می‌دهد، به دریافتی روشنگر و هنرورانه نائل آید. همین شناخت است که موجب می‌شود خواننده – بیننده راه‌های ورود به دنیای فیلم‌ساز و ادراک فیلم را کشف کند تا بتواند به داستان و کاراکترهای فیلم نزدیک شود: دست‌یافتنی به مدد کلمه و کلام و تصویر فیلم‌ساز، در یک سفر مکاشفه‌آمیز برای لذت آگاهی از آفریده‌هایشان در مدیوم سینما.

درباره کتاب

وقتی‌که برگمان را برای نخستین بار می‌بینید، همان نگاه نخست، تصویری از یک انسان معمولی با جثه‌ای معمولی ـ نه‌چندان درشت و نه‌چندان کوچک ـ با گیسوانی که در بالا کم‌پشت شده‌اند، در ذهن انسان نقش می‌بندد؛ اما به ناگاه تکانی می‌خورد و سخن می‌گوید ـ و آنگاه زنده‌دلی و شور و شوق فوران می‌کند. او از آن دست آدم‌هایی است که چمدان شما را علی‌رغم اعتراضتان از شما می‌رباید و پیش می‌برد، از آن دست آدم‌هایی که کلامش همواره با حرکات هماهنگ و فریبنده و جذاب دست‌هایش همراه است... به‌عنوان کسی که همیشه به کاوش در پیچیدگی‌های زندگی پرداخته، لحن مدارا و برآمده از آگاهی ژرفش، این حس را در مخاطب برمی‌انگیزد که برای هر پرسشی پاسخی ساده در ذهن دارد.(جیمز بالدوین)

برگمان شصت‌وچهار ساله، سیمای یک ماندرین را تداعی می‌کند. اگرچه چشمان رنگ‌پریده، خاکستری و سبزش، می‌تواند به‌سرعت سرد و مشکوک شود، اما در حرکات و لرزش‌های اجزای چهره‌اش سرزندگی کودکانه‌ای موج می‌زند. او این توان را دارد که نقش یک انسان خوش‌مشرب و دوست‌داشتنی را ایفا کند... به‌هرروی، در وجود او یک ویژگی حساب‌شده از جنس سادگی و آسان‌گیری وجود دارد. هرچند برگمان می‌گوید از ملاقات با غریبه‌ها نفرت دارد، به سرعت دست خود را بر شانه‌ی ملاقات‌کننده‌ی غریبه می‌اندازد و گفت‌و‌گوی خود را با اظهارات برآمده از حسن نیت و عدم تظاهر نشان می‌دهد. رفتارش کاملاً با منش و دغدغه‌های دیرینه‌اش هماهنگ است ـ مرد تنها و درون‌نگری که محبوبیت را دوست دارد، مردی که همه‌ی زندگی‌اش را با بازیگران کارکرده و نقاب‌هایی را که ما در زندگی اجتماعی بر چهره می‌گذاریم به خوبی می‌شناسد.(میچیکو کاکوتانی)

گفت‌وگوهایی که در این مجموعه گردآوری شده‌، به ما این فرصت را می‌دهد که برگمان را در قالب یک فعالِ اجتماعی مشاهده کنیم. او در مصاحبه‌ها بارها و بارها از تعلق‌خاطر خود به خلق هنری در یک چیدمان مشارکتی اشاره می‌کند و می‌گوید که علاقه‌اش به سینما و تئاتر، صرفاً به خاطر ماهیتِ گروهیِ این هنرها است. مصاحبه هم یک کنش گروهیِ دوسویه است؛ هرچند برگمان اغلب طرف صحبت خود را دست می‌اندازد و به سخره می‌گیرد ـ به‌خصوص زمانی که با مصاحبه‌کنندگان آمریکایی به زبان انگلیسی سخن می‌گوید ـ هرگز از پاسخ دادن به پرسش‌ها طفره نمی‌رود. برگمان، به‌ویژه در نیمه‌ی دوم زندگی، کارنامه‌ی هنری خود را به‌واسطه‌ی مجموعه‌ای از توصیفات و توضیحات در مورد خود و هنرش برای مردم تعالی بخشید.

کتاب حاضر تلاش می‌کند به بررسی حالات و رویکردهای متفاوت و چندگانه‌ی او بپردازد و بر شماری از نظریه‌های شخصی و هنری وی تمرکز نماید که در طول سالیان طولانی برخی از آن‌ها تغییر کرده‌ و برخی دیگر هم‌چنان بدون تغییر و دست‌کاری برجای‌مانده. این مجموعه چهل‌وپنج سال از حدوداً شصت سال فعالیت مستبدانه‌ی هنری برگمان را پوشش می‌دهد و عقاید و دغدغه‌های وی از 1957 ـ یک سال پس از موفقیت خیره‌کننده‌ی مهر هفتم ـ تا سال 2002 ـ زمانی که برای تولید ساراباند آماده می‌شد ـ را در برمی‌گیرد.