یکی از تکنیکهای عکاسی با دوربینهای DSLR، عکاسی با نوردهی طولانی (long exposure) است که به کمک آن میتوان جلوههای زیبایی را ایجاد کرد. احتمالاً عکسهایی از آبشارها و رودخانهها را دیدهاید که در آنها حرکت آب به شکلی روان و محو ثبت شدهاست و یا عکسهایی که در آنها ابرهای در حال حرکت محو شدهاند و یا عکسهای از مناظر شهری که چراغ ماشینها خطهای نوری جالبی را تشکیل دادهاند. خلق چنین عکسهایی با استفاده از تکنیک نوردهی طولانی امکانپذیر است. در این مطلب به معرفی این تکنیک، نکاتی که باید برای ثبت بهتر عکسهایی با نوردهی طولانی رعایت شود و این که اساسا به چه لوازمی برای رسیدن به این عکسها نیاز است میپردازیم.
در دوربینهای عکاسی، سرعت شاتر دوربین تعیینکنندهی مدت زمانی است که سنسور تصویر نور میبیند و این سرعت در حالت عادی تنها کسری از ثانیه است؛ اما در عکاسی با نوردهی طولانی سرعت شاتر ممکن است تا چند دقیقه هم افزایش یابد. در واقع، هدف اصلی این تکنیک باز گذاشتن شاتر برای مدتی طولانیتر از زمان معمول است تا هر آنچه در قاب تصویر در حال حرکت است به شکلی محو (blur) ثبت شود. بنابراین، از این تکنیک میتوانید در ثبت خلاقانهی هر صحنهای که در آن حرکت وجود دارد استفاده کنید.
همانطور که میتوانید حدس بزنید، نوردهی طولانی بدون ثابت نگاه داشتن دوربین ممکن نیست، چراکه اگر دوربین ثابت نباشد حرکت آن باعث میشود همهچیز در تصویر محو شود! بنابراین، یکی از الزامات اولیهی این تکنیک استفاده از سهپایه برای ثابت نگاه داشتن دوربین است. به علاوه استفاده از سهپایههای سنگینتر و وزنه برای ثابتنگهداشتن سهپایه میتواند از لرزش دوربین در شرایط جوی نامناسب، جلوگیری کند.
نکتهی دیگر در عکاسی با نوردهی طولانی این است که باز نگاه داشتن شاتر برای مدت طولانی باعث میشود که نور بسیار زیادی به سنسور تصویر برسد و عکس در اصطلاح over-exposed شود. یک راهحل، بستن دیافراگم لنز تا بیشترین حد ممکن و قراردادن حساسیت ISO در پایینترین میزان (ISO 100) است؛ اما بسته به سرعت مورد نظر و شرایط جوی (مثلاً در روزهای آفتابی) با این کار هم نمیتوان به نوردهی درست و متعادل دست یافت. بنابراین، برای کاهش نور دریافتی سنسور معمولاً عکاسان از فیلترهای ND استفاده میکنند. این فیلترها با رنگ تیره خود دقیقا مثل عینک آفتابی عمل میکنند و روشنایی صحنه را به میزانهای مختلف کاهش میدهند. به لطف این قابلیت میتوان با سرعتشاترهای پایینتر عکاسی کرد. فیلترهای ND بر حسب میزان کاهشی که در نور عبوری میدهند انواع مختلفی دارند. برای مثال، فیلترهای ND2، ND4، ND8 و ND16 به ترتیب 1، 2، 3 و 4 استاپ در میزان نور کاهش میدهند و فیلترهای قویتر مانند ND400 کمی بیش از 8 استاپ از نور میکاهند. البته هنگام خرید این فیلترها باید توجه داشته باشید که قطر آنها با قطر دهانه لنز سازگار باشد. نکتهی مهم مربوط به استفاده از فیلترهای ND این است که قراردادن این فیلترها بر جلوی لنز (بسته به قدرت آنها) باعث میشود تا صحنهی عکاسی از طریق منظرهیاب دیگر قابل رویت نباشد و همچنین دوربین هم دیگر قادر به فوکوس خودکار بر روی سوژه نباشد. بنابراین، قبل از قرار دادن فیلتر، باید کادر خود را تنظیم کنید و بر روی سوژه فوکوس کرده دوربین را در حالت فوکوس دستی قرار دهید تا دیگر تغییر نکند.
اگر قصد دارید به صورت حرفهایتر با این تکنیک عکاسی کنید و یا قصد دارید فعالیت خود را عکاسی منظره دنبال کنید، فیلترهای مربعی انتخاب منطقیتری نسبت به فیلترهای دایرهای به حساب میآیند. چرا چه با تهیه یک نگهدارنده مناسب، میتوان آن را به همراه لنزهای مختلف به کار گرفت.
بنابراین، با قراردادن دوربین بر روی سهپایه و استفاده از فیلترهای ND (در صورت نیاز) آمادهی عکاسی با سرعت پایین شاتر و نوردهی طولانی میشوید؛ اما همچنان باید سه نکتهی دیگر را در نظر داشته باشید. اول اینکه زمانی که شاتر برای مدت طولانی باز باشد امکان نشت نور (light leak) از طریق چشمی اُپتیکال وجود دارد. بنابراین، در این نوع عکاسی، بعد از کادربندی و فوکوس باید منظرهیاب دوربین را پوشاند (بعضی از بندهای دوربین دارای یک زائدهی لاستیکی برای پوشاندن چشمی دوربین هستند) تا از طریق آن نور به سنسور تصویر نشت نکند. در غیر این صورت، نشتی نور به صورت هالهای رنگی در تصویر پدیدار خواهد شد. در بسیاری از مواقع، عکاسان تازهکار (و بعضاً حرفهای) پوشاندن چشمی دوربین را فراموش میکنند و تنها بعد از چندین بار اشتباه و خرابشدن عکسهایشان به رعایت این نکته عادت میکنند! نکتهی دوم استفاده از دکلانشور یا ریموت و یا استفاده از تایمر دوربین برای آغاز نوردهی (بازشدن شاتر) است. فشردن دکمهی شاتر باعث ایجاد لرزشی خفیف در دوربین میشود که در نهایت از شارپنس تصاویر میکاهد؛ پس بهتر است برای آغاز نوردهی یا از دکلانشور استفاده کنید و یا دوربین را در حالت تایمر (5 یا 2 ثانیه) قراردهید تا نوردهی با فاصله از فشردن دکمهی شاتر آغاز شود.
حال بپردازیم به تنظیمات دوربین برای برقراری امکان نوردهی طولانی. دوربین باید در حالت اولویّت دیافراگم (یا دستی) باشد تا بتوانیم سرعت شاتر مدنظر را با قراردادن فیلترهای ND بدست آوریم. قبل از قراردادن فیلتر یک بار عکس بگیرید و نور عکس را بررسی کنید. اگر نوردهی مناسب بود، سرعت شاتر را به خاطر بسپارید. سپس فیلتر ND را جلوی لنز قرار دهید. در حالت عادی دوربینهای DSLR قادر به نوردهی تا سرعت 30 ثانیه هستند؛ اما اگر به سرعتی فراتر از آن نیاز شد باید به مد bulb بروید. در این حالت، مدت نوردهی تا زمانی است که دستتان روی دکمهی شاتر قرار داشته باشد. البته همانطور که پیشتر گفتم فشردن دکمهی شاتر در هنگام نوردهی ممکن است باعث لرزش و تکان دوربین شود؛ بنابراین، استفاده از دکلانشور با قابلیت تنظیم مدت زمان نوردهی بهترین گزینه برای انجام این کار است. اگر بعد از قراردادن فیلتر ND دوربین در نورسنجی خودکار به سرعتی کمتر از 30 ثانیه نیاز داشته باشد، میتوانید به نورسنجی دوربین اطمینان کنید و عکس را ثبت کنید. اما ممکن است برای ایجاد جلوهی مد نظرتان (برای مثال محو کردن آب دریا) به مدتزمانی بیش از 30 ثانیه نیاز داشته باشید. در این حالت، باید یک فیلتر ND با قدرت بیشتر را جلوی لنز قراردهید و سپس اقدام به گرفتن عکس کنید. اگر دوربین خطای عدم امکان نورسنجی درست به دلیل محدودیت سقف سرعت شاتر را بدهد، این بدین معنا است که باید به حالت bulb بروید. حالا سوال اینجاست که در این حالت چطور باید سرعت شاتر را تعیینکرد؟ برای این کار اپلیکیشنهایی وجود دارد (مانند NDTimer و Slower Shutter که البته هر دو تنها برای سیستم عامل iOS قابلاستفاده هستند) که بر اساس سرعت شاتر قبل از قراردادن فیلتر میتوانند سرعت شاتر بعد از قرار دادن فیلتر را محاسبه کنند. در این محاسبات شما نیاز دارید بجز سرعت شاتر، قدرت فیلتر ND خود را بر اساس میزان استاپ نوری که کاهش میدهد هم در اپلیکیشن وارد کنید. راه دیگر، استفاده از فرمول زیر برای محاسبهی سرعت شاتر است.
برای مثال، اگر قبل از قرار دادن فیلتر، دوربین بتواند در 10 ثانیه نوردهی را انجام دهد، بعد از قراردادن فیلتر ND با قدرت کاهندگی 3 استاپ، سرعت شاتر مورد نیاز برای بدست آوردن همان نوردهی 80 ثانیه خواهد بود. هرچند که در تئوری استفاده از اپلیکیشنهای تعیین سرعت شاتر و فرمول بالا میتواند نوردهی درست را دقیق تعیین کند؛ اما در عمل به خاطر کمی نوسان در قدرت کاهندگی فیلترهای ND و مسائلی چون تغییر نور محیط بین اندازهگیری اولیه و ثبت عکس ممکن است نوردهی عکس نهایی کمی زیاد یا کم باشد. به هر حال، این میزان آنقدر نیست که عکس را غیر قابلاستفاده کند و در صورت عکاسی در فرمت خام (RAW) در نرمافزار ویرایش عکس کاملاً قابل تصحیح است.
