انواع ژانرهای عکاسی

عکاسی، هنری بسیار گسترده است که شامل ژانرهای مختلفی می‌شود. همین گستردگی باعث می‌شود که بعضی از عکاسان تازه‌وارد گیج شوند که چه می‌خواهند و دسته‌ای دیگر با ماجراجویی‌های جذاب ژانرهای عکاسی مختلف را تجربه کنند تا به سبک شخصی خود برسند. قصد داریم در مجله پیکسل، یک سری مقاله برای یافتن ژانر و سیاق شخصی در عکاسی منتشر کنیم که این مقاله، اولین مقاله از این سری مقالات است. در این مقاله به مرور ژانرهای مختلف عکاسی می‌پردازیم و به هر ژانر نگاه مختصری خواهیم داشت.

۱- عکاسی نجوم

به‌طور خلاصه، عکاسی نجوم، عکاسی از آسمان در شب است. در طول سال‌های اخیر با پیشرفت فناوری عکاسی، استقبال از عکاسی نجوم همواره رو به افزایش بوده‌است. دلیل آن هم مشخص است! کهکشان و فضا حس‌وحالی رازآمیز دارد که حس کنجاوی و ماجراجویی مخاطب را تحریک می‌کند و در عین حال باعث می‌شود مخاطب در برابر عظمت آن میخ‌کوب شود.

اولین عکسی که از آسمان شب ثبت شده، به سال ۱۸۴۰ بر می‌گردد. جان ویلیام دریپر با وجود ادوات ابتدایی عکاسی، توانست عکسی نامفهوم از ماه ثبت کند (شکل ۱) که تلاشی ناموفق به‌حساب می‌آید. در طی ده‌های بعدی با پیشرفت فناوری، افراد بیشتری موفق به ثبت عکس از کهکشان شدند تا امروز که حتی گوشی‌های هوشمند هم قابلیت‌های جالبی برای عکاسی از آسمان شب دارند.

عکاسی نجوم خود به چند دسته تقسیم می‌شود:

• منظره آسمانی: عکس‌هایی از راه شیری که منظره‌ای طبیعی نیز در کادرشان دیده می‌شود.
• عمق فضا: عکس‌هایی از سحابی، ستاره‌ها، کهکشان‌ها و موارد مشابه
• منظومه شمسی: عکس‌هایی از سیاره‌ها، ایستگاه‌های فضایی و ماهواره‌ها
• ماه و خورشید: عکس‌هایی از ماه، خورشید، خسوف و کسوف
• موارد دیگر: تایم‌لپس‌ها، ستاره‌های دنباله‌دار و نمونه‌هایی از آلودگی نوری

۲- عکاسی هنری

ویژگی نخستی که باعث تفاوت عکاسی هنری با ژانرهای دیگر عکاسی می‌شود این است که در عکاسی هنری، بیشتر اوقات هدف ثبت واقعیت در قالب عکسی نیست. عکاسی هنری از عکاسی خبری و مستند فاصله می‌گیرد و بیش از هر چیز مبتنی بر دیدگاه هنرمند است. یک عکس هنری باید احساسات عکاس را عریان کند و بیان‌کننده احساسات درونی او باشد و نشان دهد عکس توسط یک هنرمند گرفته شده‌است و نه صرفاً یک دوربین.

۳- عکاسی از غذا

عکاسی از غذا یکی از راحت‌ترین ژانرهای عکاسی و برای شروع مسیر حرفه‌ای مناسب است. عکاس غذا می‌تواند سوژه را هر طور که می‌خواهد بچیند و سوژه نه حرکت می‌کند و نه بعد از مدتی خسته می‌شود. از طرفی، عکاس اغلب با یک فضای محدود و کادر بسته طرف است که نورپردازی را راحت‌تر می‌کند. بنابراین تمرین کردن و به مهارت رسیدن در این ژانر راحت‌تر از بسیاری از ژانرهای دیگر است. از طرفی، فرصت‌های شغلی در این حوزه نیز از بیشتر حوزه‌های دیگر بیشتر است. همه رستوران‌ها برای منوی خود یا شبکه‌های اجتماعی به عکس‌های حرفه‌ای نیاز دارند. بسته‌بندی مواد غذایی نیز نیازمند عکس است. مجله‌های آفلاین و آنلاین عکاسی نیز نیازمند این نوع عکس‌ها هستند و در نهایت، سرویس‌های تحویل غذای آنلاین هم یکی از مشتری‌های ثابت این نوع عکاسی هستند.

۴- عکاسی منظره

عکاسی منظره یکی از پرطرفدارین ژانرهای عکاسی است. آغاز به کار در این حوزه راحت است، اما مهارت کافی یافتن در عکاسی منظره، سال‌ها زمان می‌برد، اما خوبی آن این است که مهارت‌های کسب‌شده در این حوزه، در حوزه‌های دیگر عکاسی نیز به‌کار می‌آیند.

عکاسی منظره را نمی‌توان به یک نوع خاص محدود کرد یا با یک جمله آن را تعریف کرد، اما طبیعتاً آنچه در عکاسی منظره می‌بینیم، دنیای طبیعی است؛ اگرچه ممکن است در کادر حیات‌وحش، سوژه‌های مصنوعی یا انسان نیز وجود داشته‌باشد.

بخشی از عکاسان منظره بیشتر روی عکاسی از کوه، جنگل، دریاچه، رودخانه، آبشار و موارد این‌چنینی متمرکز هستند و بعضی نیز روی تأثیری که بشر روی طبیعت گذاشته‌است.

۵- عکاسی از محصول

عکاسی از محصول یکی از انواع پرکاربرد عکاسی در دنیای امروز است. زیرا عکس‌های محصول در انواع و اقسام موقعیت‌ها از فروشگاه‌های آنلاین گرفته تا بیلبورد، تبلیغات و ویترین فروشگاه‌ها کاربرد دارد. هدف نهایی از عکاسی محصول، کمک به فروش است. البته ممکن است گاهی با ژانرهای دیگر همپوشانی داشته باشد، اما تا وقتی منجر به فروش نشود، به هدف غایی نرسیده‌است. البته این به آن معنا نیست که عکس‌های محصول نمی‌توانند ارزش هنری داشته باشند، اما هدف اصلی آن‌ها این نیست.

یک عکاس محصول، باید همکاری و تعامل نزدیکی با واحد فروش و تبلیغات داشته باشد تا بتواند باعث جذاب‌تر شدن فرایند خرید برای خریدار شود. یک عکاس محصول خوب، تکنیک‌ها و مهارت‌های مختلف را در کنار دانش غنی به‌کار می‌گیرد تا بتواند به نتیجه دلخواه برسد. در عکاسی از محصول باید درک عمیقی از نور و را و روش شکل دادن به آن به‌کار گرفته شود. عکاس باید بتواند پیش‌بینی کند که سطوح مختلف چطور نور را منعکس می‌کنند و در صورت لزوم بداند چطور کناره‌های سطوح را نرم کند یا به گرادینت‌های نرم برسد. رتوش بخش جدایی‌ناپذیر و ضروری عکاسی از محصول است و در بیشتر موارد، عکس به یک مرحله پس‌تولید مفصل نیاز دارد.

۶- عکاسی معماری

یک عکاس معماری باید بتواند از نمای بناهای مختلف شهری و تاریخی و همچنین فضای داخلی آن‌ها عکاسی کند. عکاس معماری باید شناخت عمیقی از نور داشته‌باشد و بسته حس‌وحالی که می‌خواهد به مخاطب منتقل کند، مناسب‌ترین زاویه را برای ثبت عکس انتخاب کند. علاوه بر این، مهارت در پس‌تولید و ویرایش عکس نیز لازمه عکاسی معماری است. یکی از مهارت‌های جانبی یک عکاس معماری خوب، می‌تواند شناخت انواع سبک‌های معماری و داشتن دانش کافی درباره دوره‌های تاریخی معماری باشد. 

۷- عکاسی املاک

هدف از عکاسی املاک این است که مخاطب یا خریدار یک خانه، بتواند حس‌وحال موردنظر را از نما و فضای داخلی خانه بگیرد و ترغیب شود برای اجاره یا خرید خانه. این حوزه، شاید در نگاه اول کسل‌کننده و یکنواخت به‌نظر برسد، اما بیشتر اوقات هر خانه، ماجرا و چالش‌های خاص خود را دارد. ناگفته نماند که این ژانر از عکاسی در  کشور ما طرفداران کمتری نسبت به کشورهای دیگر دارد. اما در کشورها ما نیز در سطوح بالا و خانه‌های طبقات بالای اجتماعی، به این نوع از عکاسی نیاز هست و کم‌کم جای خود را باز می‌کند. یک عکاس املاک باید درک عمیقی از نور خارجی و نورپردازی داخلی داشته‌باشد و بتواند نقاط قوت یک خانه در هر عکس به نمایش بگذارد. بنابراین می‌توان این حوزه را ترکیبی از حوزه عکاسی منظره و عکاسی محصول دانست.

۸- عکاسی خیابانی

عکاسی خیابانی قدمت زیادی دارد و هم بسیار محبوب است و گاهی هم مباحثه‌برانگیز. برعکس آنچه بسیاری از عکاسان تازه‌کار خیابانی تصور می‌کنند، نیازی نیست که برای عکاسی خیابانی همیشه به‌صورت ناگهانی و گاهی تهاجمی با سوژه‌ها روبه‌رو شد؛ بلکه این ژانر از عکاسی می‌تواند برای عکاس‌های آماتور یا حرفه‌ای، تجربه‌ای آرامش‌بخش، خلاقانه و آزادی‌بخش باشد.

با افزایش قابلیت حمل دوربین‌ها و فراهم شدن عکاسی خارج از آتلیه، عکاسی خیابانی پا گرفت و در طی دهه‌های بعدی، دستخوش تغییرات زیادی شد. اوژن آتژه، اگرچه اولین عکاس خیابانی نیست، اما با مجموعه عکس‌های بافت قدیمی پاریس، نادانسته نقش مهمی در پرطرفدار شدن عکاسی خیابانی بازی کرد.

امروزه با توجه به دسترسی همه به اسمارت‌فون و دوربین‌های حرفه‌ای، عکاسی خیابانی از نظر امکانات فنی، کار راحتی شده‌است. اما چه چیزی یک عکس خیابانی را از یک عکس توریستی جلوی بنایی مشهور متمایز می‌کند؟ یک عکس خیابانی کم‌وبیش پیامی در خود دارد و عکاس در آن لحظه که شاتر را فشرده و عکس را ثبت کرده، هدف خاصی را دنبال می‌کرده‌است. بنابراین هر کس از فضای شهری عکس می‌گیرد، عکاس خیابانی نیست.

۹- عکاسی پرتره

جدای از این‌که عکاسی پرتره را می‌توان یک ژانر خاص دانست و عکاسان حرفه‌ای زیادی هستند که به‌طور خاص فقط عکاسی پرتره انجام می‌دهند، در عین حال، این نوع از عکاسی در ژانرهای مختلف کاربرد دارد. از عکاسی مراسم گرفته تا خبری، هنری و خیابانی. اغلب در عکاسی پرتره، انتقال حس سوژه و شخصیت او در قالب عکس است. این نوع عکاسی برای تمرین و عکاسان تازه‌کار نوع مناسبی است، زیرا بدون تجهیزات سطح‌بالا می‌توان عکاسی پرتره را امتحان و تمرین کرد. البته شکی نیست که رسیدن به سطحی که عکاس بتواند شخصیت و حس‌وحال سوژه را در لحظه و شرایط مناسب ثبت کند، به سال‌ها تمرین و تجربه نیاز دارد.

۱۰- عکاسی از حیوانات خانگی

این ژانر، شباهت زیادی به عکاسی پرتره دارد و هر روز طرفدارهای بیشتری پیدا می‌کند. یک عکاس حیوانات خانگی باید بتواند با حیوانات ارتباط خوبی برقرار کند، مهارت زیادی در فضاسازی داشته باشد و در نورپردازی استاد باشد.

۱۱- عکاسی فشن

این ژانر شباهت زیادی به عکاسی پرتره دارد، اما اهداف متفاوتی را دنبال می‌کند. دنیای فشن دنیای پویاست که دائم در حال تغییر است. یک عکاس فشن خوب، جدای از مهارت‌های فنی مثل نورپردازی خوب، باید در جریان اخبار و اتفاق‌های دنیای فشن باشد و همیشه از رویدادهای جریان‌ساز بازدید کند. عکاس‌های مشهور دنیای فشن، فقط برای برندهای خاص و سبک‌وسیاق لباس‌های خاص عکاسی می‌کنند. عکس‌های فشن در پلتفرم و مدیاهای مختلفی منتشر می‌شوند، از مجله گرفته تا بیلبورد، شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌های مختلف.

۱۲- عکاسی از مراسم

عکاسی از مراسم یکی چالش‌برانگیزترین و در عین حال اغناکننده‌ترین ژانرهای عکاسی است. یک عکاس مراسم باید دارای مهارت ارتباط اجتماعی، فنی، بازاریابی و همچنین طاقت فیزیکی بسیار باشد. عکاسی از مراسم عموماً شامل عکاسی از جشن‌ها و به‌خصوص مراسم عروسی می‌شود. یک عکاس مراسم، گاهی عکس آدم‌ها را در موقعیت‌های طبیعی و بدون ژست و گاهی با فرمان دادن درست و ژست مناسب ثبت می‌کند. عکاسی از مراسم می‌تواند فقط شامل گرفتن عکس‌های دسته‌جمعی از عروس و داماد و اقوام شود یا این‌که از لحظه پیشنهاد ازدواج تا پایان شب مراسم اصلی را شامل شود. از لحاظ فنی، عکاسان مراسم نیازمند مهارت‌های مختلفی از عکاسی پرتره گرفته تا عکاسی خبری هستند. حال این‌که در چه مواقعی کدام مهارت را به‌کار بگیرند به سبک‌وسیاق آن‌ها و درخواست‌های مشتری بستگی دارد؛ از یک پرتره گرفته تا شکار لحظه‌هایی که یک بار در عمر پیش میایند یا عکس‌های هنری یا دسته‌جمعی.

۱۳- عکاسی از رویداد

این ژانر از عکاسی از نظر فنی، شباهت‌های زیادی به عکاسی از مراسم دارد، از لحاظ فضای عکاسی با عکاسی مراسم متفاوت است. عکاسان رویداد باید مهارت‌های فنی‌ای مشابه عکاسی مراسم داشته‌باشند، اما به‌شکل تخصصی در فضایی که از آن عکاسی می‌کنند حضور هشیارانه داشته باشند. این نوع از عکاسی شامل طیف گسترده‌ای از رویدادها مانند تئاتر، کنسرت، سمینار، کنفرانس و موارد می‌شود. برخلاف عکاس مراسم، یک عکاس رویداد، امکان نورپردازی و چینش صحنه و تعیین ژست سوژه‌ها را ندارد و باید به‌سرعت در صحنه جابه‌جا شود و زوایای درست را پیدا و لحظه‌های مناسب را شکار کند.

۱۴- عکاسی خبری

عکاسی خبری باید یک داستان را در قالب تصاویر به خواننده منتقل کند و بیشتر اوقات این داستان با یک عکس آغازین، اصلی و پایانی روایت می‌شود. عکاسی خبری گستره‌ای به اندازه خود رشته خبرنگاری دارد و انواع مختلفی را شامل می‌شود. از عکاسی خبری معمولی تا عکاسی خبری تزئینی (Feature Photo)، روایت مبتنی بر عکس، پرتره، مستندسازی جنگ یا خبرهای محلی و ورزشی. یک عکاس خبری خوب باید بدون پیش‌فرض ذهنی و قضاوت، یک رویداد را صادقانه ثبت کند. هدف اصلی عکاسی خبری بازنمایی حقیقت ماجرا و اطلاع‌رسانی به مخاطب است.

آنچه عکاسی خبری را از ژانرهای مشابه مثل عکاسی خیابانی یا شکل‌هایی از عکاسی مستند متمایز می‌کند، اصول اخلاقی است. خبرنگاران همیشه در روایت‌های خود اصل حقیقت‌یابی را مورد توجه ویژه قرار می‌دهند. دستکاری صحنه یا عکس‌ها پس از ثبت (کم و زیاد کردن سوژه در عکس)، در عکاسی خبری ممنوع است. اگرچه خبرنگاری و عکاسی خبری از لحاظ نظری باید بدون پیش‌فرض ذهنی انجام شود، اما گاهی بازنمایی یک زاویه خاص از رویدادها است؛ به‌عنوان مثال، هر طرف یک جنگ از دید اخلاقی متفاوتی توسط خبرنگاران روایت می‌شود.

۱۵- عکاسی مستند

این ژانر شباهت‌هایی به عکاسی خبری دارد و یک عکاس مستند نیز به ثبت وقایع و حقیقت یک رویداد یا جریان می‌پردازد. گاهی خط میان این دو ژانر بسیار باریک می‌شود؛ مثلاً در عکاسی از جنگ. اما عکس‌های عکاسی مستند ماندگار و بدون تاریخ مصرف هستند و در یک مجموعه‌عکس، مخاطب را با یک رویداد یا یک فرهنگ خاص آشنا می‌کنند. به‌عنوان مثال یک عکاس مستند می‌تواند با ثبت یک سری عکس، مخاطب را با زندگی و فرهنگ یک قبیله محلی در منطقه‌ای دورافتاده آشنا کند. عکس‌های مستند، برخلاف عکس‌های خبری که در روزنامه و سایت‌های خبری منتشر می‌شوند، در کتاب‌ها یا گالری‌های واقعی و مجازی منتشر می‌شوند.

۱۶- عکاسی ورزشی

مهارت‌های مورد نیاز برای انجام عکاسی ورزشی، شباهت زیادی به عکاسی خبری دارد. یک عکاس ورزشی خوب باید در فکوس سریع، زمان‌بندی مناسب و عملکرد سریع ماهر باشد. عکاسی ورزشی می‌تواند شامل عکاسی از رویدادهای بزرگ و جهانی مثل المپیک شود یا رویدادهای کوچکی مثل بازی فوتبال یک تیم محلی در شهری کوچک یا دانشگاه. عکاس ورزشی باید در طول بازی همواره هشیار باشد و سعی کند در جایگاه مناسبی قرار بگیرد.