پنتکس 645زد؛ انتخابی اساسی برای حرفه‌ای‌ها

مصائب تغییر سیستم عکاسی حرفه‌ای

عکاس حرفه‌ای∗ دوربین، فلاش، نگه‌دارنده یا هر ابزار دیگری را مستقلا خریداری نمی‌کند، بلکه با توجه به سیستم مورد استفاده‌اش انتخاب می‌کند. چون هنگامی که یک سیستم انتخاب شد و توسعه یافت، تغییر آن کار آسانی نیست. این دشواری دو علت واضح دارد:
اول. میزان سرمایه‌گذاری برای انتخاب و تهیه اجزای یک سیستم عکاسی قابل توجه است. عکاسی حرفه‌ای کار ارزان و آسانی نیست. در صورت تصمیم بر تغییر سیستم، در بیشتر موارد باید تاوان‌های قابل‌توجهی داد.
دوم. قدرت عادت مغز یکی دیگر از موانع تغییردادن یک سیستم عکاسی است. عکاس برای مسلط شدن به سیستمی که انتخاب کرده باید وقت و توان قابل توجهی بگذارد. در صورت تغییر سیستم، یک سری عادات و دانسته‌های او باید به روز شود و این فرآیند زمان‌بر و انرژی‌‌طلب است.

با وجود همه این توصیفات، گاهی تغییر سیستم ضروری به نظر می‌رسد. من با رصدکردن دو سه ساله محصولات و خط مشی‌های شرکت کانن، عاقبت تصمیم‌گرفتم که از معرکه کانن به سرزمین حاصلخیز پنتکس 645 مهاجرت کنم. در این نوشته به تشریح مختصر وضعیت بازار مدیم‌فرمت و بازیگران فعلی آن می‌پردازم و در ادامه از دوربین بسیار مهم پنتکس 645زد و ویژگی‌های شاخص آن خواهم گفت.

تحولاتی مهم اما برخلاف انتظار

سال‌ها پیش هنگامی که سیستم عکاسی کانن را انتخاب کردم، این شرکت عظیم و مشهور محصولات بسیار چشمگیری، از جمله 1دی‌اس و 5دی، را عرضه کرده‌بود و حرف‌هایی جذاب برای گفتن داشت. در آن زمان بهترین کیفیت فایل دیجیتال مختص به سیستم‌های مدیم‌فرمت بود که به عللی چون قیمت‌های بسیار بالا و عدم پشتیبانی شایسته در این قسمت از دنیا، مختص به از ما بهتران بود. در رده بعدی، کیفیت خوب نسبی به وسیله اس‌ال‌آر های فول‌فرم در همراهی لنزهای مرغوب به دست می‌آمد. در آن زمان بخش عکاسی شرکت کانن در عرضه دوربین فول‌فرم خوش‌قیمت پیشتاز بود و تعدادی لنز اغواکننده نیز در آستین داشت (خصوصا در رده لنزهای پر سرعت زیر 100 میلی‌متری)، علاوه برآن شایعات نشان می‌داد که سازندگان خوشنام، پیشکوست و پیشتازی چون کارل زایس با توجه به گسترش کیفی روزافزون سنسورهای دیجیتال، برنامه‌هایی جدی برای تولید لنزهای ممتاز دارند.

اما زمان رحم نمی‌کند، به ویژه در میدان تجارت. رقبا یکی از پس از دیگری ظاهر شدند و دوربین‌های چشمگیری معرفی کردند. سونی یکی از شرکت‌هایی بود که ظرف مدت نسبتا کوتاهی فناوری‌ها و دوربین‌های قابل‌توجهی عرضه کرد. دوربین‌های بسیار مهمی چون نیکون دی800 و سونی آلفا7 به فناوری‌های سنسورهای مرغوب سونی تکیه کردند. سونی به موفقیت‌اش مغرور نشد و در آن نماند، بلکه آن را گسترش داد و به وادی مدیم‌فرمت کشاند. با عرضه سنسور سی‌ماس بزرگ‌، قابلیت‌هایی چون نمایش‌زنده و امکان استفاده از حساسیت‌های بالای سنسور به دوربین‌های مدیم‌فرمت افزوده‌شد. فیزوان و هسل‌بلاد با استفاده از این سنسور محصولاتی جدید به بازار عرضه کردند که گرچه قابل توجه بود، اما مطابق نظام سابق این شرکت‌ها قیمت‌گذاری شد؛ صحبت از رقم‌های بالای صد میلیون‌ تومان است!

سیستم‌های جدید مدیم فرمت

طراحی یک سیستم دوربین جدید نیاز به سرمایه کلان، نیروی زبده و زمان قابل‌توجه دارد. در سال‌های اخیر دو سیستم ممتاز مدیم فرمت از سوی بازیگرانی شناخته‌شده اما به دور از هیاهو، معرفی شد: لایکا اس2 و اچ‌وای6 رولی.

لایکا اس سیستمی متفاوت بود، و لایکا دست به طراحی و ساخت لنزهایی جدید برای آن زد که در نوع خود بی‌نظیر بوده و هستند. ارگونومی و سادگی لایکا اس الگویی مثال‌زدنی است. این سیستم با کیفیت و استاندارد قیمتی لایکا عرضه شد؛ یعنی برای مخاطبانی خاص و محدود؛ کسانی که طالب بهترین هستند و قادر هستند هزینه بهترین را پرداخت‌کنند.

اچ‌وای6 دوربین متفاوتی بود که با تکیه بر سوابق ارزنده شرکت رولی و همکاری شرکای گران‌قدری چون سینار و لیف طراحی و ساخته شد. در پی تحولات مبهم در اوضاع سینار و خرید آن توسط لایکا و تملک لیف توسط فیز وان و ضعیف‌شدن شرکت دی‌اچ‌دابلیو، پروژه اچ‌وای6 نیز متزلزل شد. امید دارم که روزی شرکتی پیدا شود و این دوربین ارزنده را احیاء کند.

سال‌هاست که صحبت عرضه سیستمی جدید توسط فیز وان می‌شود، اما خبری از محصول جدید نیست. کارکنان حاضر در غرفه فیزوان در آخرین نمایشگاه فوتوکینا به نگارنده گفتند که همچنان باید منتظر ماند. فیز وان همچنان به عرضه نسخه‌ای از دوربین مامیا 645 به نام خود و پسوند دی‌اف+ مشغول است. دوربینی که در مقایسه با لایکا اس و اچ‌وای‌6، چیزی برای گفتن ندارد.

پنتکس؛ بازیگر در کمین

به نظر می‌رسد که پنتکس شرکتی است که ویژگی‌های محصولاتش با نظر عکاس‌ها طراحی و پیاده‌سازی می‌شود، نه تاجران و مهندس‌ها. شرکتی که طرفداران پر و پا قرصی دارد که به نامش قسم می‌خورند و همیشه ترجیح داده که مطابق راه و رسم خود باشد.

پنتکس، که به روایتی سازنده پرفروش‌ترین اس‌ال‌آر دنیای نگاتیو بوده است، از سال 1984 میلادی دوربین مدیم‌فرمت 645 را عرضه کرد. در طول زمان لنزهای متعددی برای این دوربین نیز عرضه‌شد که بعضی از آن‌ها همچنان در ترکیب با مدرن‌ترین سنسورهای دیجیتال نتایج خارق‌العاده‌ای به بار می‌آورند. در سال 2010 پنتکس تولد اولین نسخه دیجیتال 645 (چهارمین عضو خانواده با نام 645‌دی) را اعلام کرد، حریفان هراسان و عکاس‌های مشتاق کیفیت برتر شاد شدند. پنتکس 645‌دی در ترکیب با بعضی از لنزهای موجود پنتکس و سازگار با آن، در دست عکاس قابل فایل‌های خیره‌کننده‌ای تولید می‌کرد. در عین حال پنتکس شروع به طراحی، تولید و عرضه لنزهای جدیدی برای این دوربین کرد. گزارش‌ها و نقدهای منتقدین و عکاس‌ها مثبت بود و در نتیجه مشتاقان تا مدتی برای خرید 645دی باید مدت‌ها منتظر ماندند. 645دی به قول قدیمی‌ها «دیر آمد، اما درست آمد».

پس از خرید شرکت پنتکس توسط شرکت ریکو، در سال 2011، سرنوشت نسخه‌های بعدی 645 در ابهام رفت. تا سال 2014 که ریکو از نسخه جدیدی از 645 – با پسوند زد – پرده برداشت. سنسور سی‌ماس ساخت سونی این نسخه همانی است که در هسل‌بلاد اچ‌5دی‌سی و فیز وان آی‌کیو250 به کار رفته. با قیمتی کمتر از یک سوم آن‌ها! اعلام شد که ظرفیت اولیه تولید ماهی 400 بدنه است، رقمی که با وجود اندک نمودن، در مقایسه با رقبا اندک نیست.

دلبری‌های 645زد

قیمت تنها برتری 645زد نیست، این دوربین حرف‌های زیادی برای گفتن دارد:
1. شکل غریب 645زد با آن جعبه آیینهء عظیم نمایانگر ارگونومی استثنایی آن نیست. اولین باری که این دوربین را به دست بگیرید از این که مثل دستکش به دست‌تان می‌چسبد، متعجب خواهید شد. نگارنده به جهت آزمایش، این دوربین را به دست چند شخص غیر عکاس داد و از تعجب و تحسین آن‌ها دریافت که ارزیابی اشتباه نکرده است. در نقد و بررسی‌های معتبری که خواندم نیز بارها به این نکته اشاره شده است. پنتکس 645 زد از نظر کاربری و خوشدستی به نگینی درخشان در صنعت دوربین مدیم‌فرمت می‌ماند و تنها رقیب جدی آن لایکا اس است.
2. نمایشگر متحرک 645زد، قدمی جسورانه اما کاربردی است. دیگر برای عکاسی در زاویه‌های خاص و در حالاتی به غیر از دوربین چسبیده به صورت (که یکی از نامناسب‌ترین حالت‌ها برای گرفتن پرتره است، زیرا پرده‌ای ضخیم و ترسناک بین عکاس و سوژه می‌کشد) نیاز به تجهیزات اضافه نیست، چرخاندن نمایشگر تمام کاری است که باید انجام شود.
3. بدنه مستحکم، ضد قطرات آب و ذرات خاک 645‌زد در محیط‌های خارج از استودیو وظیفه‌اش را به خوبی انجام می‌دهد.
4. لنزهایی خوب تا عالی، با قیمت نسبتا مناسب دیگر مزیت این سیستم است. برای توضیح و تشریح این بند نیاز به نوشته مستقل دیگری است که شاید در فرصت مناسب دست به نگارش آن بزنم.
5. بازدهی عالی در حساسیت‌های بالا آی‌اس‌او (ایزو) از دیگر نقاط قوت این دوربین است. البته این قابلیتی است که به برکت سنسور سونی شامل حال شده است، اما پنتکس در استفاده بهینه از این قابلیت سنگ تمام گذاشته است.
6. فوکوس خودکار با 27 نقطه فوکوس از ویژگی‌های منحصر به فردی است که در حال حاضر میان دوربین‌های دیجیتال مدیم‌فرمت یکتاست. فوکوس خودکار در این دوربین‌ها تا کنون منحصر به یک نقطه بوده و بس.
7. لرزش از وضوح عکس می‌کاهد، حتی اگر لرزش آیینه‌ء دوربین موجب آن باشد. آیینه‌ء بزرگ 645زد بهینه شده و لرزشی که ایجاد می‌کند، کمتر از 645دی است. علاوه بر این دکمه مستقلی و عملکرد منحصر به فردی برای قفل آیینه در شاترزدن تاخیری تعبیه‌شده که قابل توجه است.
8. لایو ویو تا قبل از عرضه سنسور فوق الذکر سونی در دوربین‌های مدیم فرمت بسیار ابتدایی و گاهی رنج‌آور بود. پنتکس به خوبی از پیاده‌سازی خوب این قابلیت سود برده و برگ برنده‌ء دیگری در آستین 645زد گذاشته است.
9. باتری این دوربین نسبتا ارزان قیمت و بسیار جاندار است. گمان می‌کنم حداکثر دو باتری برای یک روز عکاسی بسیار پرکار کافی باشد، حتی اگر مدام از لایو ویو استفاده شود.

قدم‌های لازم برای بهبود و جاانداختن

صد آفرین بر پنتکس! اما بازی تازه شروع شده است. 645زد برای موفقیت هر چه بیشتر نیاز به این عناصر نیاز دارد:
الف. پشتیبانی کامل و همه جانبه نرم‌افزارهای مدیریت و ویرایش فایل‌های راو، مثل لایت‌روم و کپچر وان. گرچه این دوربین قابلیت ضبط عکس به فرمت استاندارد دی‌ان‌جی را دارد، اما هنوز پشتیبانی نرم‌افزاری و خصوصا پروفایل‌های رنگی اختصاصی ممتاز، جای کار دارد. قابلیت تمام و کمال عکس‌برداری به واسطه یارانه با نمایش‌زنده و امکان تنظیم از طریق اتصال یواس‌بی3 نیز جای کار بیشتر دارد.
ب. سرعت سینک فلاش پنتکس 645زد همچنان 1/125 است. این عدد گرچه برای یک دوربین مدیم‌فرمت بد نیست، اما برای بعضی از منظورها کافی نیست. فقدان لنزهای شاتردار (مثل آن‌هایی که اشنایدر  برای فیزوان ساخته است) به چشم می‌خورد. امیدوارم به زودی شاهد لنزهای مدرن با شاتر لیف برای پنتکس باشیم.

پنتکس در ایران

خوشبختانه پنتکس در ایران نماینده مستقیم و فعال دارد. شرکت سی‌گل از دوستان گروه پیکسل است و علاوه بر پنتکس نماینده سازنده‌های متعدد و معتبر دیگری نیز هست. سی‌گل همزمان با عرضه جهانی 645زد این دوربین را به علاقه‌مندان عرضه کرد. در کنار دوربین گلچینی از مناسب‌ترین لنزها برای آن نیز عرضه شد. به نوبه خودم از سی‌گل برای این اقدام سریع و هوشمندانه تشکر می‌کنم.

پی‌نوشت:
∗ عکاس حرفه‌ای کسی است که در ازای فروش عکس و مهارت‌های مرتبط با آن، درآمد مستمر دارد. ممکن است وی یک عکاس پرسنلی باشد یا در بالاترین سطوح عکاسی مد و محصولات لوکس فعالیت کند. طیف کمی و کیفی عکاسی حرفه‌ای گستردگی قابل توجهی دارد، و بسته به این که یک عکاس در کدام بخش این طیف قرار گرفته، نیازهای ابزاری‌ خاصی خواهد داشت. مثلا عکاس‌های حرفه‌ای استودیویی به ابزاری نیاز دارند که به کار یک عکاس مجالس نمی‌آید. این به معنی خوب یا بد بودن آن ابزار نیست؛ برای بازکردن پیچ باید آچار مناسب داشت.