مقدمات عکاسی: آشنایی با لنزها

همانطور که می‌دانید، یکی از مزایای مهم دوربین‌های DSLR امکان تعویض لنز در آنها است. در این مطلب کوتاه به معرفی انواع لنز‌های موجود برای دوربین‌های DSLR می‌پردازیم. این مطلب به برند خاصی از لنز و دوربین وابسته نیست و در مورد تمام لنز‌ها و دوربین‌های DSLR شرکت‌های مطرح (نیکون، کانن، سونی، پنتاکس و غیره) صادق است.

قبل از دسته‌بندی لنز‌ها که عمدتاً بر اساس فاصله‌ی کانونی صورت می‌گیرد، نیاز است در مورد دیافراگم لنز هم کمی توضیح دهیم. دریچه‌ای که در وسط لنز راه را برای رسیدن نور به سنسور تصویر باز می‌کند دیافراگم نامیده ‌می‌شود. هرچه گشودگی این دریچه بیشتر باشد نور بیشتری به سنسور تصویر می‌رسد. لنز‌های زوم ممکن است دارای دیافراگم ثابت یا متغیّر باشند. در لنز‌های زوم با دیافراگم ثابت، با زوم‌کردن دریچه‌ی دیافراگم ثابت و در بازترین حالت باقی ‌می‌ماند؛ اما در لنز‌های زوم با دیافراگم متغیّر، همزمان با زوم‌ کردن دریچه‌ی دیافراگم هم بسته‌تر می‌شود. قراردادن دیافراگم‌های بسیار باز و ثابت (مانند f/2.8 و بازتر) در لنز‌های زوم با پیچیدگی‌هایی همراه است که باعث می‌شود قیمت چنین لنز‌هایی در مقایسه با لنز‌های زوم با دیافراگم بسته‌تر و متغیّر بسیار بالاتر باشد. بنابراین، اکثر لنز‌های زوم ارزان‌قیمت (مانند لنز کیت 18-55mm f/3.5-5.6 دو شرکت کانن و نیکون) دارای دیافراگم‌های متغیّر هستند.

پرایم و زوم: در یک دسته‌بندی کلّی لنزهای دوربین‌های DSLR را می‌توان به دو گروه زوم و پرایم تقسیم‌بندی کرد. لنز‌های پرایم دارای فاصله‌ی کانونی ثابتی هستند و امکان زوم‌کردن در آنها وجود ندارد. این امر باعث می‌شود که خیلی از عکاسان مبتدی به خاطر نبود امکان تغییر فاصله‌ی کانونی از این لنز‌ها دوری کنند؛ اما با این وجود، این لنز‌ها نسبت به لنز‌های زوم دارای مزیّت‌هایی هم هستند. اول اینکه ارزان‌تر بوده و به طور کلّی به نسبت قیمتشان از لنز‌های زوم شارپنس بالاتری دارند. دوم اینکه این لنز‌ها به نسبت لنز‌های زوم وزن و اندازه‌ی کوچک‌تری دارند و این حمل آنها را آسان‌تر می‌کند. لنز‌های زوم دارای فاصله‌ی کانونی متغیّر هستند. دامنه‌ی زوم لنز‌های زوم هم متفاوت است. محبوب‌ترین نوع این لنز‌ها لنز‌های زوم استاندارد (مانند لنز‌های 24-70mm) هستند که معمولاً از فاصله‌ی کانونی واید تا کمی تله را پوشش می‌دهند. پیچیدگی‌های ساختاری این‌لنز‌ها سبب می‌شود که لنز‌های زوم باکیفیّت و شارپنس بالا از لنز‌های پرایم به مراتب ‌قیمت‌ بالاتری داشته ‌باشند. همچنین، بسته‌ به دامنه‌ی زوم و ویژگی‌های دیگر، این ‌لنز‌ها اغلب بزرگ‌تر و سنگین‌تر از لنز‌های پرایم هستند. با این حال، سهولت استفاده از لنز‌های زوم باعث شده تا اکثر عکاسان حرفه‌ای برای کاربری‌های معمول خود لنز‌های زوم را به لنز‌های پرایم ترجیح‌ دهند.

لنز نرمال: در دوربین‌های فیلم 35 میلیمتری و DSLRهای فول‌فریم فاصله‌ی کانونی 50 میلیمتر را نرمال می‌دانند. نرمال بودن به معنی دارا بودن زاویه‌ی دیدی شبیه به زاویه‌ی دید چشمان انسان است. تقریباً تمام تولیدکنندگان مطرح لنز در خط تولید خود یک لنز پرایم 50 میلیمتری هم دارند. در دوربین‌های سایز APS-C (مانند کانن 700D و نیکون D5200) به دلیل کوچک‌تر بودن اندازه‌ی سنسور تصویر، فاصله‌ی کانونی نرمال هم کمتر بوده و بین 30 تا 35 میلیمتر است.

واید و سوپر واید: در دوربین‌های فیلم 35 میلیمتری و DSLRهای فول‌فریم، معمولاً فواصل کانونی کمتر از 50 میلیمتر را واید می‌دانند. همچنین، فواصل کانونی کمتر از 24 میلیمتر را سوپر واید یا به عبارت دیگر اولترا واید به حساب می‌آورند. اغلب لنز‌های سوپر واید از نوع زوم هستند. در لنز‌های ساخته‌شده مخصوص دوربین‌های APS-C هم اکثر لنز‌های سوپرواید از نوع زوم بوده و شامل دامنه‌‌هایی نظیر 11-16mm و 11-24mm می‌باشند. بیشترین کاربرد لنز‌های واید و سوپر واید در عکاسی منظره و در عکاسی در محیط‌های بسته‌ی کوچک است که امکان فاصله‌گرفتن از سوژه وجود‌ ندارد. در کمترین میزان فواصل کانونی، لنز‌هایی معروف به لنز‌های Fisheye (چشم ماهی) وجود دارند که زاویه‌ی ‌دید آنها 180 درجه (از قطر) است. در دوربین‌های فول‌فریم، با لنز‌های 15 و 16 میلیمتری می‌توان به این زاویه‌ی دید دست ‌یافت. در دوربین‌های کراپ APS-C، برای رسیدن به زاویه‌ی دید 180 درجه، لنز باید دارای فاصله‌ی کانونی برابر با 8 میلیمتر باشد.

تِله فوتو و سوپرتِله: لنز‌هایی که دارای فاصله‌ی کانونی بیش از 50 میلیمتر در دوربین‌های فول‌فریم و بیش از 35 میلیمتر در دوربین‌های APS-C باشند در محدوده‌ی تله قرار می‌گیرند. قدرت تله‌ی لنز‌ها متفاوت است و هرچه لنزی دارای فاصله‌ی کانونی بیشتری باشد قدرت تله‌ی بیشتری هم خواهد داشت. بسیاری از لنز‌های تله هم نظیر لنز‌های واید از نوع زوم هستند. لنز‌های زوم دارای فاصله‌ی کانونی 70-200mm از محبوب‌ترین لنز‌ها با قدرت تله‌ی متوسط هستند. یکی از مهمترین کاربرد‌های این لنز‌ها در عکاسی پرتره است که در آن فاصله‌ی کانونی تله باعث می‌شود اعضای صورت بدون اعوجاج و طبیعی‌تر در عکس ثبت‌ شوند. معمولاً لنز‌های دارای فاصله‌ی کانونی بیش از 300 میلیمتر را سوپرتله می‌دانند. بعضی لنز‌های سوپر‌تله آنقدر بزرگ و سنگین هستند که برای استفاده از آنها لنز را باید بر روی سه‌پایه ‌قرارداده و دوربین را به آن متّصل‌کرد!

لنز‌ ماکرو: لنز‌ ماکرو به لنزی گفته می‌شود که دارای بزرگنمایی حداقل یک به یک در نزدیکترین فاصله‌ی قابل فوکوس باشد. بزرگنمایی یک به یک (یا 1x) بدین معنی است که اندازه‌ی سوژه‌ی عکاسی ‌شده بر روی سنسور تصویر دوربین دقیقاً برابر با اندازه‌ی واقعی سوژه است. بزرگنمایی 1x حداقل میزانی است که یک لنز را ماکروی واقعی می‌کند؛ اما لنز‌های ماکرو ممکن است دارای بزرگنمایی بیشتری تا پنج به یک (5x) هم باشند. لنز‌های ماکرو در فواصل کانونی متفاوتی تولید می‌شوند (مانند 40، 60 و100 میلیمتر) و بسته به کیفیت اُپتیکی و میزان بزرگنمایی دامنه‌ی قیمتی وسیعی دارند. فاصله‌ی کانونی بیشتر به عکاسان ماکرو کمک می‌کند تا بتوانند با دورتر قرار‌دادن دوربین از سوژه راحت‌تر به نورپردازی سوژه بپردازند.