عکاسی پرتره شاید در نگاه اول کار ساده‌ای به‌نظر برسد، اما عکاسی پرتره چیزی بیش از نشانه گرفتن دوربین به سمت سوژه و امید داشتن به بخت و اقبال است. عکاسی پرتره یک هنر است و مانند هر هنر دیگری، ثبت پرتره‌هایی که مخاطب را تحت تأثیر قرار دهد، مهارتی قابل‌یادگیری است.
عکاسی پرتره باید عصاره یک فرد را ثبت کند. مخاطب باید احساس کند که چشمان سوژه می‌خواهند چیزی به آن‌ها بگویند؛ انگار به درون روح سوژه نگاه می‌کند و رازی ناشناخته را درباره او کشف می‌کند. بدون این، پرتره تخت به‌نظر خواهد رسید.
در این متن به ۱۵ نکته برای ثبت عکس‌های پرتره بهتر، پرداخته‌ایم. این نکات شامل چگونگی ارتباط گرفتن با سوژه تا عمق میدان و فهم بهترین تنظیمات برای هر موقعیت می‌شود.
۱- ارتباط با سوژه
در عکاسی پرتره، برقراری ارتباط با سوژه مهم‌ترین قدم برای ثبت عکسی ایده‌آل است که برای رعایت آن نیازی به لمس دوربین نخواهید داشت. چه در استودیو باشید، چه در فضای باز، ثبت عکس پرتره نیازمند سوژه‌ای بدون استرس و نگرانی است. در خاطر داشته باشید که حتی افرادی که آن‌ها را می‌شناسید، ممکن است هنگام روبه‌رو شدن با دوربین، معذب شوند.
اگر قبلاً با مدلی که قرار است از او عکاسی پرتره انجام دهید، کار نکرده‌اید، قبل از شروع عکاسی کمی با مدل خود صحبت و شوخی کنید. اگر مدل شما احساس راحتی نمی‌کند به عکاسی ادامه ندهید. در خاطر داشته باشید که اگر مدل شما مضطرب باشد، خروجی کار شما نتیجه مطلوبی نخواهد داشت.
اگر در خیابان یا در طول سفرهای خود می‌خواهید از سوژه‌های ناشناس عکاسی کنید، هیچ‌گاه از لنز تله‌فتو برای عکاسی بدون اجازه از سوژه استفاده نکنید. از مخاطب خود برای عکاسی اجازه بگیرید، مطمئن باشید که اگر این کار را با آداب صحیح انجام دهید، کمتر کسی به شما نه خواهد گفت.
۲- از گشودگی دیافراگم بالا استفاده کنید
گشودگی دیافراگم در کنار سرعت شاتر و حساسیت ISO، سه ضلع مثلث نوردهی هستند. دیافراگم، دریچه‌ای در دهانه لنز است که از طریق آن میتوان میزان نور ورودی به دوربین را تغییر داد. در تنظیمات دوربین، گشودگی دیافراگم با نماد f/ مشهود است. هرچه عدد مقابل f پایین‌تر باشد، دیافراگم لنز بازتر است و هرچه این مقدار، عددی بزرگ‌تر باشد، دیافراگم لنز بسته‌تر است.
مقادیر بین f/2.8 تا f/5.6 مقادیر مناسبی برای عکاسی پرتره هستند. برخی از عکاس‌های حرفه‌ای از گشودگی دیافراگم f/1.4 برای عکس‌های پرتره که تنها سوژه در آن‌ها اهمیت دارد و از گشودگی دیافراگم f/8 برای عکس‌های پرتره محیطی، استفاده می‌کنند.
استفاده از دیافراگم باز موجب دستیابی به عمق میدان کم خواهد شد، در این حالت سوژه در فوکوس و پس‌زمینه خارج از فوکوس قرار خواهند گرفت. با استفاده از یک دیافراگم باز، مانند f/2.8 یا بازتر، بوکه به تصاویر شما اضافه خواهد شد. در بوکه، اجسام و منبع‌های نور گردتر از حالت واقعی ثبت می‌شوند، این موضوع باعث جدا شدن بیشتر سوژه از پس‌زمینه می‌شود.
۳- سرعت شاتر را افزایش دهید
تغییر سرعت شاتر، باعث تغییر میزان دریافت نور توسط سنسور و فریز شدن سوژه در تصویر می‌شود. هنگام عکاسی پرتره، استفاده از سرعت شاتر بالا، عملی طبیعی است. با این کار از تار شدن سوژه در اثر تکان خوردن، جلوگیری می‌کنید. البته میتوان با دلایل خلاقانه از سرعت شاتر پایین نیز در عکاسی پرتره استفاده کرد، اما به‌طورمعمول از سرعت‌های بالا برای عکاسی پرتره استفاده می‌شود.
در هنگام عکاسی پرتره در فضای باز با نور طبیعی و بدون فلاش، سرعت شاتر 1/200 ثانیه، سرعت مناسبی است. مهم‌ترین موضوع در عکاسی پرتره، ثبت سوژه به‌صورت واضح و شارپ است.
۴- افزایش حساسیت ISO
حساسیت ایزو را میتوان مقدار حساسیت دوربین نسبت به نور دانست. حساسیت ISO سومین ضلع مثلث نوردهی است و با تغییر آن میتوان تصاویر را روشن‌تر یا تاریک‌تر کرد. با افزایش حساسیت ISO، تصاویر روشن‌تر خواهند شد، البته با افزایش بیش‌ازحد ایزو، نوعی نویز به نام grain به تصاویر اضافه می‌شود، به همین علت معمولاً در عکاسی از پایین‌ترین مقدار حساسیت ISO استفاده می‌شود. اما به‌دلیل استفاده از سرعت شاتر بالا برای فریز کردن سوژه در عکاسی پرتره، بسیاری اوقات برای تاریک نشدن تصویر از حساسیت ISO بالا استفاده می‌شود.
- نکته: ابتدا گشودگی دیافراگم و سرعت شاتر را تنظیم کنید، سپس به تنظیم حساسیت ISO بپردازید.
۵- استفاده از قابلیت جبران نوردهی دوربین
اکثر دوربین‌های مدرن قادرند به‌طور خودکار و با استفاده از روشی به نام سنجش نور، تنظیمات نوردهی مناسبی را برای ثبت عکس‌ها اعمال کنند. اما سنجش نور در دوربین‌ها، مخصوصاً هنگام عکاسی پرتره به علت توجه دوربین به پس‌زمینه و محیط پیرامون سوژه، همیشه به‌درستی انجام نمی‌شود و ممکن است چهره سوژه تاریک‌تر یا روشن‌تر از حد ایده‌آل ثبت شود.
پیشنهاد می‌کنیم همیشه از هیستوگرام دوربین یا یک نورسنج مجزا برای فهم مقدار نور موجود در محیط، استفاده کنید. اگر در حالت دستی دوربین، عکاسی می‌کنید، می‌توانید با بازی با مقادیر مثلث نوردهی در موقعیت‌های مختلف، نوردهی صحیحی را تنظیم کنید. اما اگر در حالت خودکار یا حالت‌هایی مانند تقدم شاتر و تقدم دیافراگم عکاسی می‌کنید، می‌توانید از قابلیت جبران نوردهی دوربین برای تغییر روشنایی عکس، استفاده کنید.
۶- انتخاب لنز مناسب
استفاده از لنزهای مختلف، تأثیر بزرگی در کیفیت و شکل کلی تصاویر ثبت‌شده دارد. حداکثر گشودگی دیافراگم و فاصله کانونی، مشخصاتی هستند که برای انتخاب لنز پرتره باید در نظر گرفته شوند. فاصله کانونی، میزان واید یا زوم بودن تصویر دریافتی توسط لنز را تعیین می‌کند.
یک لنز واید مثل یک لنز ۱۶ میلی‌متری، مقدار زیادی از پس‌زمینه سوژه را در تصویر ثبت خواهد کرد. به‌این‌ترتیب، چنین لنزی تنها اگر می‌خواهید پرتره‌های محیطی (Environmental Portrait) ثبت کنید، برای عکاسی پرتره مناسب است.
استفاده از لنزهای با فاصله کانونی بلند مانند لنزی با فاصله کانونی ۲۰۰ میلی‌متری، باعث می‌شود که پس‌زمینه سوژه، نزدیک‌تر به سوژه در تصویر ثبت شود و چهره سوژه را لاغرتر از حالت واقعی ثبت می‌کند.
به‌طورکلی فاصله کانونی ۸۵ میلی‌متری (در دوربین‌های فول فریم) را میتوان بهترین فاصله کانونی برای عکاسی پرتره دانست. فاصله کانونی ۸۵ میلی‌متری، چهره سوژه را بهخوبی ثبت می‌کند و فاصله پس‌زمینه تا سوژه نیز بهخوبی در تصویر ثبت می‌شود و درنتیجه بوکه تصویر نیز بهخوبی ثبت خواهد شد.
البته نیازی به پایبندی به فاصله کانونی ۸۵ میلی‌متری نیست. بسیاری از عکاسان پرتره از لنزهایی با فاصله کانونی ۳۵، ۵۰ یا ۱۳۵ میلی‌متری نیز استفاده می‌کنند.
دومین موضوع مهم در انتخاب لنز پرتره، حداکثر گشودگی دیافراگم لنز است. لنزهای با فاصله کانونی کوتاه، معمولاً حداکثر گشودگی دیافراگم بالاتری مانند f/1.4 یا f/1.8 دارند، درحالی‌که در لنزهای با فاصله کانونی بالاتر، حداکثر گشودگی دیافراگم، به‌طورمعمول حول‌وحوش f/2.8 است. هرچه حداکثر گشودگی دیافراگم بالاتر (عدد f کوچک‌تر) باشد، قیمت لنز نیز بالاتر است.
۷- زاویه دوربین را تغییر دهید
استفاده از زاویه‌ای غیرمعمول در عکاسی پرتره و ثبت چهره سوژه به‌صورت مطلوب، یکی از چالش‌ها در عکاسی پرتره است. یکی از روش‌ها برای انجام این کار، تغییر محل و زاویه قرارگیری دوربین است. با این روش می‌توانید بدون این‌که در تنظیمات دوربین تغییری ایجاد کنید، خروجی کار را کاملاً تغییر دهید. برای مثال اگر از ارتفاع پایین از سوژه خود عکاسی کنید، سوژه شما قدبلندتر از حالت طبیعی در تصویر ثبت خواهد شد و احساس اقتدار و تحمیل‌کننده‌ای نیز خواهد داشت.
۸- تنظیم ناحیه فوکوس
درصورتی‌که ناحیه فوکوس بهخوبی روی چهره سوژه تنظیم نشده باشد، تصویر پرتره ثبت‌شده، کیفیت قابل قبولی نخواهد داشت. بهترین کار برای جلوگیری از این مشکل، تنظیم فوکوس روی چشم‌های سوژه است. با این کار، توجه بیننده به عکس ثبت‌شده جلب خواهد شد. به‌منظور تنظیم فوکوس روی چشم‌ها می‌توانید هم به‌صورت دستی و هم به‌صورت خودکار با استفاده از قابلیت تشخیص چشم سیستم فوکوس خودکار که در اکثر دوربین‌ها وجود دارد، فوکوس را روی چشمان سوژه تنظیم کنید.
۹- استفاده از حالت عکاسی پیاپی
حتی اگر بهخوبی با سوژه ارتباط گرفته باشید و مدل شما در آرامش کامل باشد، ممکن است در کسری از ثانیه، حالت چهره سوژه و ژست او تغییر کند. متداول‌ترین اتفاق ناخوش‌آیندی که ممکن است رخ دهد، هم‌زمان شدن پلک زدن سوژه با فشار دادن دکمه شاتر است. با استفاده از قابلیت عکاسی پی‌درپی (Burst Mode) دوربین، میتوان از بروز این نوع مشکلات اجتناب کرد.
۱۰- تنظیم شدت نور
دقت در تنظیم نور اهمیت بالایی در عکاسی پرتره دارد. استفاده از نور طبیعی در اوقاتی که دسترسی به استودیو حرفه‌ای ندارید، بهترین انتخاب است. اما عکاسی در نور طبیعی، چالش‌های خود را به همراه دارد. برای مثال، نور مستقیم آفتاب باعث به وجود آمدن سایه‌های شدید در چهره سوژه می‌شود، پس روزهای نسبتاً ابری می‌توانند زمان بهتری برای عکاسی پرتره در فضای باز باشند.
اما میتوان از نور شدید و مستقیم خورشید نیز با استفاده از ترفندها و ابزارهایی، بهترین نتایج را دریافت کرد. در هنگام عکاسی در نور شدید آفتاب، میتوان از یک منبع نور مصنوعی مانند فلاش به‌عنوان نور پرکننده (Fill Light) استفاده کرد و از شکل‌گیری سایه‌های شدید در چهره سوژه جلوگیری کرد. همچنین میتوان با استفاده از رفلکتور با نور آفتاب بازی کرد و آن را در جهاتی غیر از جهت اولیه روی سوژه تاباند.
۱۱- تنظیم وایت بالانس
تنظیم دقیق وایت بالانس، تأثیر بسزایی در دمای رنگ و به‌طورکلی ثبت دقیق رنگ‌ها در خروجی تصاویر دارد. برای شروع عکاسی، طبیعی است که از قابلیت تنظیم وایت بالانس خودکار دوربین استفاده کنید و در بسیاری از موقعیت‌ها استفاده از این قابلیت، نتایج دلخواهی را برایتان مهیا خواهد کرد.
اما در عکاسی پرتره در بسیاری از موقعیت‌ها، محول کردن تنظیم وایت بالانس به دوربین، ممکن است نتایج دلخواهی را مهیا نکند. در عوض می‌توانید از حالت‌های پیش‌فرض دوربین، مانند حالت هوای ابری یا آفتابی برای تنظیم وایت بالانس استفاده کنید.
۱۲- استفاده از فرمت RAW
اگر به‌تازگی عکاسی را شروع کرده‌اید، احتمالاً حجم پایین و امکان بازبینی عکس‌های با فرمت JPEG در گوشی هوشمند، برایتان وسوسه‌انگیز باشد. اما ذخیره‌سازی تصاویر با فرمت RAW، آزادی عمل بسیار بالایی را در مرحله ویرایش در اختیار شما خواهد گذاشت. با ذخیره‌سازی در فرمت JPEG بسیاری از جزئیات تصویر از بین خواهند رفت، اما در فرمت Raw تمام جزئیات در فایل، ذخیره می‌شوند.
در مرحله ویرایش، میتوان رنگ و وایت بالانس تصاویر ذخیره‌شده با فرمت Raw را تغییر داد. همچنین با نگه داشتن فایل پیش از ویرایش، میتوان در آینده با تغییر سلایق یا برای مقاصد مختلف، تصاویر ذخیره‌شده با این فرمت را به گونه‌های مختلف ویرایش کرد.
۱۳- استفاده از سه‌پایه
اگر سوژه شما ثابت است و حرکت نمی‌کند، استفاده از سه‌پایه به اندازه تنظیم گشودگی دیافراگم و سرعت شاتر، اهمیت دارد. استفاده از سه‌پایه باعث جلوگیری از تار شدن تصویر در اثر لرزش دست عکاس می‌شود. استفاده از ریموت نیز باعث آزادی عمل بیشتر و ارتباط راحت‌تر با سوژه می‌شود.
به دلیل ثابت ماندن دوربین، هنگام اتصال آن به سه‌پایه، تنظیم فوکوس نیز با دقت بالاتری انجام می‌شود.
۱۴- ترکیب‌بندی
لنزی که انتخاب می‌کنید، تأثیر بسزایی در شکل‌گیری کادر شما دارد. یک لنز تله‌فتو بلند دارای حداکثر گشودگی دیافراگم f/1.4 قادر است عمق میدان پایینی در اختیارتان بگذارد که باعث می‌شود پس‌زمینه، حواس مخاطب را از سوژه پرت نکند. ترکیب‌بندی، نقش مهمی در عکاسی پرتره دارد، درحالی‌که قرار دادن سوژه در مرکز کادر در عکاسی پرتره، امری رایج است، اما با این موضوع نیز بازی کنید، نیازی نیست که همیشه از اصولی معین و تکراری پیروی کنید.
یک پرتره عالی بیش از این‌که از لنزی با فاصله کانونی و حداکثر گشودگی دیافراگم و تنظیمات نوردهی متأثر باشد از یک ترکیب‌بندی عالی متأثر است.
۱۵- دقت به جزئیات کوچک
توجه به ریز‌ترین جزئیات در ثبت یک عکس پرتره باعث ثبت عکسی که شامل روح و شخصیت سوژه شما است، خواهد شد. برای مثال هنگام عکاسی از یک خانم باردار، بسیار بهتر خواهد بود که برآمدگی شکم سوژه در کادر باشد. به‌عنوان مثالی دیگر، هنگام عکاسی از فردی که با دستان خود کار می‌کند، مثلاً یک مکانیک یا مجسمه‌‌ساز، قرار دادن دست‌های سوژه با سیاهی روغن یا پینه‌هایی که در اثر کار بر روی دستان او به وجود آمده‌ند در کادر، نکته‌ای هوشمندانه است.
تمرین و استمرار؛ راز ثبت پرتره‌های عالی
همانند هر حرفه دیگری، ثبت یک پرتره خوب نیازمند استمرار و تمرین است. پس اگر بعد از یک روز تمرین، نتوانستید پرتره‌های چندان خوبی ثبت کنید، نگران نباشید. از نکته‌های موجود در این متن استفاده کنید. به استعداد خود اعتماد کنید و اجازه ندهید که نگرانی درباره موضوعات کوچکی مانند تنظیمات دوربین، سد راه شما شوند. انتخاب شما است که روی نکات موجود در این متن به‌صورت تک‌تک تمرکز کنید یا سعی کنید که تمام آن‌ها را به‌طور هم‌زمان رعایت کنید. در آخر، شروع مسیر آزمون‌وخطا، تمرین و درنهایت دستیابی به خروجی کار، اهمیت بیشتری از وسواس‌هایی دارد که جلوی شما را می‌گیرند.
