راهنمای نورپردازی در عکاسی برای مبتدی‌ها

نورپردازی در عکاسی یعنی همه‌چیز. ممکن است این جمله کلیشه‌ای به نظر آید؛ اما بدون وجود نور، قادر به ثبت هیچ عکسی نخواهیم بود. در عکاسی بعضی‌اوقات به نور طبیعی تکیه می‌کنیم و در بعضی‌اوقات دیگر، کنترل بیشتری بر روی نور داریم. در این متن به توضیح انواع روش‌های نورپردازی (از چگونگی استفاده متفاوت از نور طبیعی تا اضافه کردن نورهای مصنوعی) خواهیم پرداخت.

در اغلب مواقع، نحوه تابش نور بر روی سوژه از خود سوژه و ترکیب‌بندی اهمیت بیشتری دارد. البته در بعضی از سبک‌های عکاسی مانند عکاسی از مناظر، به علت استفاده همیشگی از نور طبیعی، نیاز چندانی به شناخت و نحوه استفاده ابزارهای نوردهی نخواهیم داشت. اما در سایر سبک‌های عکاسی، مانند عکاسی استودیویی، عکاسی پرتره و یا عکاس تبلیغاتی، نیاز به شناخت نورهای مختلف، نیازی بدیهی است.

حتی بسیاری از عکاس‌های طبیعت نیز از نورهای مختلفی برای عکاسی استفاده می‌کنند. برای مثال، هنگام عکاسی از سوژه‌های کوچک، مانند قورباغه‌ها و یا مارها می‌توان از نورهای مصنوعی نیز استفاده کرد. اما نور طبیعی بهتر است یا نور مصنوعی؟ پاسخ این سؤال در شرایط مختلف، متفاوت است و دستیابی به پاسخ صحیح باعث ثبت عکس بهتر خواهد شد.

نور خوب در عکاسی چه معنایی دارد؟

بهترین نور قابل‌استفاده در عکاسی به موقعیت و حس‌ و حالی که عکاس می‌خواهد در تصویر ثبت شده القا کند، بستگی دارد. به‌هیچ‌وجه نمی‌توان یک نوع نور و یا حتی یک روش نورپردازی را به‌عنوان پاسخی همیشگی برای تمام موقعیت‌ها دانست. بعضی مواقع نور سافت لایت (سایه‌ها و هایلایت‌های لطیف) نور دلخواه ما است و در بعضی مواقع دیگر ممکن است نوری شدیدتر مدنظر ما باشد. همین‌طور در بعضی مواقع نور طبیعی دلخواه ما است و در بعضی مواقع لازم است بتوانیم نور را کنترل کنیم. بهتر است در لحظه تصمیم‌گیری کنیم که چه نوع نوری برای عکسی که در حال ثبت آن هستیم، مناسب است. همچنین پیشنهاد می‌کنیم که از روش‌های مختلف برای نوردهی به هر عکسی که می‌گیرید، استفاده کنید؛ مگر اینکه بخواهید رنگ و حس و حال یک مجموعه عکس، یکسان باشد.

در باب چیدمان و روش‌های نورپردازی به‌صورت قدم‌به‌قدم توضیحاتی برایتان ارائه خواهیم داد. اما برای شروع در خاطر داشته باشید که اندازه سوژه شما با اندازه منبع نوری که استفاده می‌کنید، رابطه مستقیم دارد. برای مثال یک نور دیفیوز شده کوچک می‌تواند برای عکاسی ماکرو مناسب باشد، اما نمی‌توان از آن نور برای عکاسی پرتره استفاده کرد. سایر مقدمات اساسی که در ادامه به شرح آن‌ها می‌پردازیم، بدون توجه به سوژه کارآمد خواهند بود؛ تنها کافی است با توجه به‌اندازه سوژه، نوری مناسب با آن سوژه انتخاب شود.

در بسیاری از سبک‌های عکاسی، نور طبیعی، نور کاملاً رضایت‌بخشی نیست. اما در بعضی مواقع، می‌توان نور طبیعی را برای تبدیل شدن به نوری ایده‌آل، کمی تغییر داد. بسیاری از عکاس‌ها با استفاده از دیفیوزر، رفلکتور، شیدر و سایر شکل‌دهنده‌های نور، نور طبیعی را تغییر می‌دهند. شکل‌دهنده‌های نور معمولاً قیمت ارزانی دارند، وزن و اندازه قابل حملی دارند و به باتری نیز نیازی ندارند، از‌این‌رو راه‌حلی اقتصادی برای تغییر نور طبیعی و دستیابی به نور مناسب برای عکاسی هستند.

استفاده از دیفیوزر به همراه نور طبیعی

آفتاب می‌تواند سایه‌ها و هایلایت‌های شدیدی در عکس‌ها ایجاد کند. البته می‌توان در زیر سایه اقدام به عکاسی کرد اما در بعضی مواقع ممکن است نوری که زیر سایه‌ها وجود دارد، روشنایی موردنیاز ما را تأمین نکند. در چنین شرایطی، استفاده از دیفیوزر می‌تواند بهترین راه چاره باشد. دیفیوزر می‌تواند تا حد مطلوب از شدت نور بکاهد و آن را نرم‌تر کند تا از شدت سایه‌ها و هایلایت‌ها کاسته شود.

دیفیوزرها در انواع مختلفی ساخته می‌شوند و چگونگی انتخاب آن‌ها در هر موقعیت، بیشتر از هر موضوعی به اندازه سوژه شما بستگی دارد. برای مثال در هنگام عکاسی پرتره به یک دیفیوزر بزرگ نیاز خواهیم داشت. همچنین برای ثابت نگه‌داشتن دیفیوزر بزرگ به یک دستیار و یا پایه نیز نیاز خواهیم داشت. اما برای عکاسی از سوژه‌های کوچک‌تر، یک چتر نیمه شفاف می‌تواند مناسب باشد.

مثال:

در عکس زیر، آفتاب از زاویه پایین از سمت چپ و با رنگی بسیار زیبا در حال تابیدن بوده، اما شدت نور بیش‌ازحد موردنیاز بوده است. عکاس با قرار دادن یک چتر دیفیوزر میان نور خورشید و مار، توانسته این عکس را ثبت کند.

می‌توانید از روش بالا در زمان غروب آفتاب استفاده کنید. تنها کافی است یک دیفیوزر میان نور خورشید و سوژه خود قرار دهید. استفاده از این روش را برای عکاسی پرتره، پیشنهاد می‌کنیم.

استفاده از رفلکتور برای نورپردازی با نور طبیعی

دومین روش تغییر نور طبیعی، استفاده از رفلکتور است. استفاده از رفلکتور می‌تواند باعث پر شدن سایه‌ها در عکسی که ثبت می‌کنید، شود. عملکرد رفلکتورها، همانند آینه است. البته به‌واسطه اینکه سطح رفلکتورها معمولاً سفید و یا همانند فلز براق است، نور بازتاب شده از آن‌ها، نرم‌تر از نور بازتاب شده از ‌آینه است. در هنگام استفاده از رفلکتورها، همانند دیفیوزرها به یک پایه یا دستیار برای قرارگیری صحیح رفلکتور، نیاز خواهیم داشت.

رفلکتورها علاوه بر بازتاب نور، می‌توانند کمی رنگ نور را نیز تغییر دهند. برای مثال سطح بعضی از رفلکتورها، طلایی رنگ است که این نوع در میان عکاس‌های پرتره بسیار محبوب است.

مثال:

در هنگام ثبت عکس زیر، خورشید پشت یک ابر نازک بوده است. به‌این‌ترتیب، خبری از سایه‌های شدید نبوده، اما مار کمی تیره‌تر از حد مطلوب عکاس بوده است. در ثبت این عکس یک رفلکتور روبروی مار قرار گرفته و باعث افزایش نور بر روی سوژه و کاهش تیرگی سایه‌ها شده است.

معرفی فلاش‌

در اوقاتی که نور محیط کافی نیست، استفاده از فلاش می‌تواند راه چاره برای دستیابی به نور مناسب باشد. فلاش‌ به‌تنهایی، مخصوصاً فلاش‌های رودوربینی قادر به تولید نور باکیفیتی نیستند؛ اما خوشبختانه شکل‌دهنده‌های نور مختلفی برای فلاش‌ها نیز ساخته شده‌اند که با استفاده از آن‌ها می‌توان کیفیت نور فلاش را برای شرایط مختلف، بهبود بخشید.

۱) در انتخاب فلاش چه مواردی را در نظر بگیریم؟

بر روی بدنه بسیاری از دوربین‌ها، فلاش وجود دارد، اما برای امکان کنترل بیشتر نور نیاز به تهیه یک فلاش مجزا خواهیم داشت. برای انتخاب فلاش مناسب، نکات بسیاری وجود دارند که به توضیح آن‌ها خواهیم پرداخت.

ابتدا مطمئن شوید که فلاشی که می‌خواهید تهیه کنید علاوه‌بر تنظیم دستی از قابلیت تنظیم خودکار از طریق دوربین (TTL) پشتیبانی می‌کند. اکثر فلاش‌های امروزی از این قابلیت‌ها پشتیبانی می‌کنند. قابلیت تنظیم از طریق لنز (TTL) در هنگام عکاسی از سوژه‌هایی در حال حرکت بسیار کارآمد است.

امکان استفاده از فلاش، هنگامی که بر روی دوربین متصل نیست نیز از دیگر ویژگی‌هایی است که در هنگام خرید فلاش باید به آن توجه کنید. برای کار با فلاش به‌صورت جدا از دوربین می‌توان از کابل و یا تریگر رادیویی استفاده کرد. برای عکاسی پرتره و عکاسی استودیویی، استفاده از تریگرهای رادیویی پیشنهاد می‌شود، با استفاده از این تریگرها، می‌توانید فلاش را با فاصله دور از دوربین قرار دهید و نگران کابل‌ها نباشید.

برای شروع فلاش گودوکس TT685N II را پیشنهاد می‌کنیم. این فلاش از قابلیت تنظیم خودکار از طریق TTL پشتیبانی می‌کند، سرعت بالایی دارد و می‌توان از آن به همراه تریگرهای رادیویی نیز استفاده کرد. البته بسیاری از عکاس‌های حرفه‌ای ممکن است به فلاش پیشرفته‌تری نیاز داشته باشند، اما مدل پیشنهادی برای شروع عکاسی با فلاش، گزینه ایده‌آلی است.

۲) اتصال فلاش به دوربین

فلاش‌ها را می‌توان هنگام استفاده بر روی کفشک دوربین و یا جدا از دوربین استفاده کرد. بعضی اوقات، اتصال فلاش بر روی دوربین راحتی بیشتری را برای عکاس مهیا می‌کند، اما امکان استفاده از فلاش به‌صورت جدا شده از دوربین، امکانات خلاقانه بسیاری را در اختیار کاربر می‌گذارد.

اگر نمی‌خواهید هزینه چندانی صرف خرید فلاش کنید، فلاش‌هایی که تنظیم آن‌ها تنها به‌صورت دستی امکان‌پذیر است، قیمت چندانی ندارند. اما اگر می‌خواهید امکانات بیشتری برای عکاسی در موقعیت‌های مختلف داشته باشید، خرید فلاشی که از تریگر رادیویی پشتیبانی می‌کند را به شما پیشنهاد می‌کنیم. در کل قابلیت جدا کردن فلاش از دوربین، امکانات بسیاری را در جهت زاویه نوردهی و بازی با سایه‌ها در اختیارتان خواهد گذاشت.

۳) استفاده از دو فلاش

می‌توان از دو فلاش به‌صورت هم‌زمان برای نوردهی به جهت‌های مختلفی از یک سوژه استفاده کرد. برای مثال می‌توان یک فلاش را مستقیم بر روی سوژه و فلاش دیگر را به‌عنوان بک لایت استفاده کرد. با استفاده از این روش، می‌توان حس ‌و حال دراماتیکی در عکس‌ها ایجاد کرد.

بسیاری بر این باورند که استفاده از دو فلاش باعث حذف سایه‌ها و نرم شدن نور خواهد شد. اما این عقیده اشتباه است و برای جلوگیری از سایه‌های شدید، حتی در هنگام استفاده از دو فلاش نیز باید از شکل‌دهنده‌های نور مانند دیفیوزر و رفلکتور استفاده کرد. لازم به ذکر است که شاید استفاده از دو فلاش باعث کاهش سایه‌ها شود، اما در صورت عدم استفاده از شکل‌دهنده‌های نور، باوجود دو منبع نور شدید، هایلایت‌های شدیدی بر روی سوژه پدیدار خواهد شد.

۴) نورپردازی با نورهای ثابت

استفاده از نورهای ثابت را در عکاسی پیشنهاد نمی‌کنیم. ممکن است رابطه کاربری این نوع نورها به نظر ساده‌تر باشد، اما این نورها مناسب عکاسی نیستند و در فیلم‌برداری کارایی دارند. مهم‌ترین نقطه‌ضعف نورهای ثابت، مقدار روشنایی کم و عدم امکان فریز کردن لحظه توسط این نورها است.

مثال‌های برای استفاده از نورهای مصنوعی

۱) استفاده از فلاش به همراه دیفیوزر

استفاده از دیفیوزر باعث جلوگیری از هایلایت‌ها و سایه‌های شدیدی می‌شود که استفاده از فلاش به‌تنهایی آن‌ها را به وجود می‌آورد. اثر دیفیوزرها بر روی نور فلاش، همانند اثر آن‌ها بر روی نور طبیعی است. بعضی از دیفیوزرها، طوری ساخته شده‌اند که می‌توان آن‌ها را به‌راحتی بر روی فلاش متصل کرد. دیفیوزرها یکی از مهم‌ترین ابزار بسیاری از عکاس‌ها هستند. تنها کافی است که دیفیوزر را بر روی فلاش متصل کنید و از نور نرم فلاش به همراه دیفیوزر لذت ببرید. هرچه دیفیوزر ابعاد بزرگ‌تری داشته باشد و همچنین هرچه دیفیوزر به سوژه نزدیک‌تر باشد، نور نرم‌تری در عکس حاصل خواهد شد.

مثال:

برای عکاسی ماکرو می‌توان از یک فلاش نصب شده بر روی دوربین به همراه یک دیفیوزر بزرگ که دور لنز قرار گرفته استفاده کرد. ترکیب دیفیوزر و فلاش می‌تواند نور بسیار نرمی را در اختیار بگذارد که شاید در هنگام بازبینی عکس‌ها، متوجه مصنوعی بودن نور نشوید. عکس زیر با استفاده از این روش ثبت شده است.

استفاده از فلاش به همراه چتر / دیفیوزر

می‌توان از رفلکتورها به همراه فلاش استفاده کرد. ساده‌ترین اما یکی از کارآمدترین روش‌ها در استفاده رفلکتور و فلاش در کنار یکدیگر، تنظیم فلاش روبروی یک رفلکتور است. با استفاده از این روش می‌توان نور پراکنده و نرمی برای عکاسی تولید کرد.

همچنین می‌توان از رفلکتورهای موجود در محیط، مانند دیوارها، سقف یا یک تخته‌سنگ بزرگ برای پخش نور فلاش استفاده کرد. اگر رفلکتور خود را فراموش کرده‌اید، استفاده از این روش بسیار کارآمد است، تنها در خاطر داشته باشید که با در نظر گرفتن میزان بازتاب سطحی که انتخاب می‌کنید، میزان روشنایی فلاش خود را افزایش دهید.

مثال:

در ثبت عکس زیر، نور شدیدی بر روی سوسمار تابیده بود. اگر میان فلاش و سوژه یک دیفیوزر قرار می‌گرفت، سوژه نسبت به پس‌زمینه، تاریک می‌شد. در اینجا عکاس با قرار دادن یک چتر بالای سوژه و تنظیم فلاش روی دوربین به سمت چتر، باعث جلوگیری از پدیدار شدن سایه‌های شدید در تصویر شده است.

استفاده از این روش در هنگام عکاسی از مراسم در فضای بسته نیز توصیه می‌شود. معمولاً سقف‌ها سفیدرنگ هستند و با تنظیم فلاش به سمت سقف می‌توانید نتایج بسیار بهتری از تنظیم فلاش به سمت سوژه داشته باشید.

۳) ترکیب دیفیوزر و رفلکتور

برای دستیابی به نتایج بهتر می‌توان از دیفیوز و رفلکتور به‌صورت همزمان استفاده کرد. برای مثال می‌توان روبروی فلاش، دیفیوزر قرار داد و زیر سوژه یک رفلکتور قرار داد تا سایه‌های کمتری ایجاد شوند. روش‌های خلاقانه بی‌شماری در ترکیب استفاده دیفیوزر و رفلکتور وجود دارند.

مثال:

در ثبت عکس زیر، عکاس نیاز به نوری نرم بر روی مار داشته، اما سایه‌های شدیدی در آن ناحیه وجود داشته است. به‌این‌ترتیب، عکاس با جدا کردن فلاش از دوربین و تاباندن نور آن از داخل دیفیوزر بر روی مار و قرار دادن یک رفلکتور در زیر مار، توانسته روشنایی لازم را ایجاد و از شکل‌گیری سایه زیر مار جلوگیری کند.

البته این روش برای استفاده در فضای آزاد، کمی پیچیده است و بیشتر در استودیو کارآمد است. اما اگر یک دستیار دارید، می‌توانید از او برای نگه داشتن رفلکتور کمک بخواهید.

دیگر شکل‌دهنده‌های نور

روش‌های نورپردازی که تا به اینجا توضیح دادیم، متداول‌ترین روش‌ها برای شکل‌دهی به نور در عکاسی هستند. اما روش‌های بی‌شمار دیگر و وسایل دیگری نیز برای نورپردازی وجود دارند.

۱) فیلترهای رنگی در نورپردازی

می‌توان با قرار دادن فیلترهای رنگی (Gel) روبروی منبع نور (معمولا فلاش)، رنگ نور را تغییر داد. از این روش می‌توان به‌صورت خلاقانه استفاده کرد و جلوه‌ای سورئال به تصاویر اضافه کرد.

همچنین می‌توان از این فیلترهای رنگی برای ایجاد تعادل میان دمای رنگ نور فلاش با نور محیط، استفاده کرد. برای مثال اگر در هنگام غروب آفتاب در حال عکاسی پرتره هستید، نور فلاش شما با نور طلایی‌رنگ خورشید، همخوانی نخواهد داشت. در چنین شرایطی می‌توان با استفاده از یک فیلتر رنگی با رنگ گرم، سعی بر ایجاد تعادل میان نور طبیعی با نور فلاش کرد.

۲) اسنوت

اسنوت، امکان نوردهی به محدوده کوچکی از تصویر را فراهم می‌کند، با این کار می‌توان پس‌زمینه‌ای تاریک مهیا کرد و یا بیننده عکس را بر روی نقطه کوچکی از تصویر متمرکز کرد. استفاده از اسنوت در عکاسی ماکرو پیشنهاد می‌شود. عکس ماکرویی که در پایین شاهد آن هستید با استفاده از اسنوت و زیر آب، ثبت شده است.

۳) ابزارهای دیگر نورپردازی

شکل‌دهنده‌های نور دیگری ازجمله گرید، شیدر، رینگ لایت، فلاش استودیویی، اکستندر فلاش و ابزارهای نورپردازی دیگری نیز برای تغییر شکل و تولید نور وجود دارند. تمام این شکل‌دهنده‌ها و لوازم جانبی فلاش، برای منظور خاصی طراحی شده‌اند و استفاده از آن‌ها برای شروع تجربه در حیطه نورپردازی توصیه نمی‌شود. در عوض با چند دیفیوزر و رفلکتور در ابعاد مختلف و در ادامه یک اسنوت و فیلترهای رنگی شروع کنید. با کسب تجربه به این موضوع که چه ابزارهای دیگری در حیطه نورپردازی نیاز دارید، پی خواهید برد.

نتیجه‌گیری

امیدواریم که با این متن توانسته باشیم، راهنمایی لازم را برای تجربه در حیطه نورپردازی برایتان مهیا کنیم. در خاطر داشته باشید که قیمت بالا، به‌هیچ‌وجه مهم‌ترین فاکتور در کیفیت تجهیزات نورپردازی نیست. فناوری چندان پیشرفته‌ای در ساخت تجهیزات نورپردازی استفاده نشده و بسیاری از این تجهیزات را می‌توان در خانه ساخت.

به‌عنوان یک عکاس، هرچه بیشتر در مورد نورپردازی بدانید، عکاس بهتری خواهید بود. به تجربه کردن در تغییر نور طبیعی و تجربه با فلاش ادامه دهید. در طی زمان، قدرت کنترل نور بالایی کسب خواهید کرد و عکس‌هایی که ثبت می‌کنید، بهتر و بهتر خواهند شد.