فیلتر UV یک فیلتر شیشه‌ای است که به بخش جلویی لنز متصل می‌شود و وظیفه حذف امواج فرابنفش یا همان Ultraviolet از تصاویر شما را دارد. در روزگار دوربین‌های آنالوگ، استفاده از فیلتر UV در جلوی لنز امری اجتناب‌ناپذیر بود. دلیل آن‌هم این بود که در محیط‌های بیرونی، پرتوهای UV باعث به وجود آمدن یک افکت آبی مانند روی تصاویر می‌شد. همچنین این فیلترها از المان جلویی لنز در برابر گردوغبار، رطوبت و از همه مهم‌تر خط و خش محافظت می‌کرده است. اما در روزگار دوربین‌های مدرن، آیا کماکان نیاز به استفاده از فیلترهای UV داریم؟ پاسخ این سؤال «بله» است؛ در ادامه به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.
فیلتر UV چه کاری انجام می‌دهد؟
حسگر دوربین‌های جدید، همانند فیلم‌های عکاسی قدیمی به پرتوهای UV حساس نیست، اما نمی‌توان گفت پس دیگر نیازی به فیلتر نخواهید داشت. جدا از کیفیت و نحوه ثبت تصویر، المان جلویی لنز، مستعد جذب گردوغبار، رطوبت و بخار گرفتگی است که این عوامل می‌توانند روی کیفیت تصویرتان تأثیر بگذارند.
همچنین در طول زمان، المان جلویی لنز دچار خراش‌های بسیار ریز و جزئی می‌شود که هم ناشی از استفاده از لنز و هم به دلیل تمیز کردن حسگر هستند و موجب افت کیفیت تصویر شما خواهند شد. خب طبعاً این اتفاق برای فیلتر شما هم خواهد افتاد اما نکته‌ای که وجود دارد آن است که هزینه تعویض یک فیلتر UV، در برابر هزینه تعویض المان جلویی لنز، تقریباً به‌حساب نمی‌آید.
نکته دیگر، محافظت فیلتر از لنز در برابر ضربه و سقوط است. اما باید توجه داشت که جنش شیشه به‌کاررفته در فیلترهای UV بسیار ضعیف‌تر از جنس المان جلویی لنز است. بنابراین این شیشه در اثر ضرباتی که ممکن است آسیبی به لنز وارد نکنند هم خواهد شکست، اما احتمالاً جلوی به وجود آمدن خراش روی لنز را می‌گیرد. بنابراین می‌توان این مورد را هم یکی دیگر از دلایلی دانست که باید از فیلتر UVاستفاده کرد. البته توجه داشته باشید که اگر ضربه شدیدی به لنز وارد شود و یا دستگاه از ارتفاع بالایی سقوط کند، نه‌تنها فیلتر، بلکه تقریباً هیچ‌چیزی نمی‌تواند جلوی آسیب رسیدن به لنز شما را بگیرد.
پرتو فرابنفش چیست؟
طیف نور مرئی، یعنی نوری که چشمان ما قادر به دیدن آن است از رنگ‌های قرمز، نارنجی، زرد، سبز، آبی، نیلی و بنفش تشکیل شده است. ترکیب این موارد نور “سفید”ی که می‌بینیم را می‌سازد. برای اندازه‌گیری طول‌موج نور از نانومتر استفاده می‌شود که نور مرئی، طول‌موجی میان ۳۹۰ تا ۷۵۰ نانومتر دارد. اما طول‌موج پرتو فرابنفش یا همان UV، مقداری میان ۱۰ تا ۳۹۰ نانومتر است. دلیل اینکه در نام برخی فیلترهای UV عدد ۳۹۰ را مشاهده می‌کنید هم همین مورد است. باوجوداینکه چشم ما قادر به دیدن این پرتوها نیست، اما کماکان در کیفیت تصاویری که ثبت می‌کنیم تأثیر می‌گذارد.
پرتو فرابنفش چه تأثیری روی عکس‌ها دارد؟
پرتور UV به طرق مختلفی روی کیفیت تصاویر تأثیر می‌گذارد. زمانی که در محیط‌های بیرونی عکاسی می‌کنید، پرتو UV، خود را به‌صورت افکتی مه مانند نشان می‌دهد. البته این مورد بسته به حالت‌های زیر دارد:
۱- تا چه میزان به سطوح بزرگ آب یا برف نزدیک باشید – برف و آب، نور خورشید را بازتاب می‌دهند و درنتیجه موجب افزایش میزان پرتوهای UV خواهند شد (به همین دلیل است که استفاده از عینک آفتابی استاندارد در روزهای برفی توصیه می‌شود)
۲- ارتفاع – هرچه ارتفاع بالاتری داشته باشید، با پرتو UV بیشتری مواجه خواهید شد.
۳- شهرهای بزرگ – بازتاب شیشه ساختمان‌ها و سازه‌های فلزی می‌تواند بازتاب نور خورشید و درنتیجه مقدار پرتوهای UV را افزایش دهد.
این موارد موجب به وجود آمدن افکت مه مانندی که در بالا به آن اشاره کردیم می‌شود و جزییات تصویر را از بین می‌برد (بخصوص در فواصل دور و فاصله‌های کانونی بلند که انباشت این مه، موجب محو شدن هرچه بیشتر جزییات می‌شود).
برخلاف مه ناشی از رطوبت که می‌توان آن را با استفاده از فیلتر UV کنترل کرد، غبارگرفتگی را نمی‌توان با فیلترهای UV کنترل کرد زیرا غبار، شامل ذراتی است که نور را از خود عبور نمی‌دهند.
همه فیلترهای UV یکسان هستند؟
نه دقیقاً. اگر نگاهی به بخش فیلترهای UV فروشگاه پیکسل بیندازید، متوجه می‌شوید که مثلاً برای دهانه لنزی به قطر ۵۸ میلی‌متر، فیلترهای UV مختلفی از قیمت‌های چند صدهزار تومانی تا چندمیلیونی وجود دارد. باوجوداینکه این فیلترها در ظاهر شبیه به هم هستند، اما مقایسه آن‌ها مثل مقایسه ۲ ماشین سدان است که یکی توسط بنز و دیگری توسط فیات ساخته شده است! تفاوت این لنزها در نوع شیشه بکاررفته، حلقه فلزی نگهدارنده فیلتر و مشخصات کوتینگ استفاده‌شده روی فیلتر است.
بازه درجه کوتینگ UV چیست؟
جالب است بدانید که شیشه پنجره هم در خیلی موارد در بلاک کردن پرتوهای UV عملکرد خوبی دارد. به همین دلیل است که در صورت نشستن کنار یک پنجره آفتاب‌گیر، دچار آفتاب‌سوختگی نمی‌شوید. اما شیشه خالص به‌تنهایی نمی‌تواند جلوی این پرتوها را بگیرد. به همین دلیل، سازندگان فیلتر، شروع به استفاده از کوتینگ‌هایی کردند که جلوی تأثیر مخرب این پرتوها را بگیرد.
پایه‌ای‌ترین نوع فیلترهای UV، انواعی هستند که با نام فیلتر محافظ UV شناخته می‌شوند. این فیلترها در درجه اول وظیفه محافظت از المان جلویی لنز و در درجه بعد، وظیفه حذف مقادیر پایین پرتو UV را دارند. به‌عنوان یک قانون، فیلترهای UV دارای یک کست کهربایی هستند، اگرچه که اکثر فیلترهای محافظ UV بدون رنگ به نظر می‌رسند. میزان جلوگیری از پرتوهای UV را به‌صورت UV 1a، UV-010 یا UV(0) نمایش می‌دهند که میزان پایه در این زمینه است. UV(0) قادر به بلاک کردن حدود ۷۰ درصد از پرتوهای UV نور مرئی است. پس‌ازآن نیز فیلترهای UV-15، UV-16 و … قرار دارند.
به‌صورت کلی، هرچه میزان کوتینگ UV یک فیلتر بیشتر باشد، فیلتر رنگ گرم‌تری خواهد داشت و تفاوتی نمی‌کند که سازنده فیلتر چه کمپانی‌ای باشد. همچنین، علاوه بر کوتینگ UV، سازندگان در برخی موارد از کوتینگ‌های اضافه‌ای برای کاهش فلر(Flare) و انحرافات رنگی و اپتیکی استفاده می‌کنند. این فیلترهایِ به‌اصطلاح مولتی کوتد | Multicoated امکان دست‌یابی به بهترین کنتراست و غلظت رنگی را در اختیار کاربر قرار می‌دهند.
ویژگی‌های شیشه فیلتر
فیلتر هم مانند المان‌ها لنز، یک المان اپتیکی است و اگر کیفیت خوبی نداشته باشد، می‌تواند از دست‌یابی شما به بهترین کیفیت تصویر جلوگیری کند. بنابراین، سعی کنید همیشه فیلتر خود را از بهترین برند ممکن خریداری کنید تا از کیفیت شیشه یا به‌اصطلاح، شیشه اپتیکی | Optical Glass آن اطمینان داشته باشید.
حلقه لنزی فیلتر
حلقه یا رینگ فیلتر، وظیفه نگاه‌داشتن شیشه و همچنین اتصال روی دوربین را بر عهده دارد. این رینگ‌ها معمولاً از آلومینیوم یا برنج ساخته می‌شوند. انواع برنجی، در زمان نصب فیلتر روی دوربین که معمولاً به‌صورت پیچشی است، کمتر گیر می‌کنند و نصب و جداسازی آن‌ها روان‌تر است. اگر رینگ فیلتر بی‌کیفیت باشد، احتمالاً هر بار که قصد نصب یا جداسازی آن را داشته باشید با یک چالش مواجه خواهید شد. به‌صورت کلی، معمولاً هرچه فیلتر باکیفیت‌تر باشد، حلقه ان نیز بهتر بوده و عملکرد روان‌تری از خود نشان می‌دهد. پس می‌توان این‌گونه گفت که اگر از لنز گران‌قیمتی استفاده می‌کنید و قصد استفاده از یک فیلتر UV روی آن دارید، بهتر است سراغ انواع باکیفیت‌تر بروید و از مدل‌های معمولی صرف‌نظر کنید.
مشاهده و خرید انواع فیلتر UV
کلام پایانی
استفاده از یک فیلتر UV معمولی می‌تواند مزایای خوبی برای شما به همراه داشته باشد که محافظت نسبی از المان جلویی لنزتان یکی از آن‌هاست؛ بنابراین شاید بتوان گفت که استفاده از یک فیلتر UV در کنار هر لنزی ضروری است. در مورد فیلترهای گران‌قیمت‌تر توصیه ما این است که تنها زمانی به سراغ آن‌ها بروید که بدانید دقیقاً چرا قصد خرید آن‌ها را دارید و بتوانید به‌درستی از آن‌ها استفاده کنید.
