آشنایی با عکاسی ماکرو

حتماً شما هم عکس‌هایی از موجودات و یا اشیای کوچکی که در اندازه‌های بزرگ عکاسی شده‌اند دیده‌اید. اینگونه عکس‌ها در ژانر جذابی به نام عکاسی ماکرو قرار می‌گیرند. در عکاسی ماکرو سوژه‌ی عکس‌ها معمولاً جانداران و گیاهان کوچکی چون حشرات و گل‌ها هستند که در اندازه‌هایی بسیار بزرگ‌تر از آنچه با چشم انسان قابل دیدن است عکاسی می‌شوند. در این مطلب به معرفی این ژانر عکاسی و تجهیزات لازم برای عکاسی ماکرو می‌پردازم.

مهترین ویژگی که عکس‌های ماکرو را از دیگر عکس‌ها متفاوت می‌کند اندازه‌ی بسیار بزرگ سوژه‌های کوچک در آنها است. این ویژگی عکس‌های ماکرو حاصل مشخّصه‌ای به نام بزرگنمایی لنز است. بزرگنمایی لنز (magnification) تعیین می‌کند که موجودات ریز با چه اندازه‌ای در تصویر ثبت‌شوند. لنز‌هایی که با عنوان لنز ماکرو از سوی شرکت‌های سازنده عرضه می‌شوند دارای حداقل بزرگنمایی 1:1 (بخوانید یک به یک) هستند. این بدین معناست که اندازه‌ی سوژه‌ی عکاسی‌شده بر روی سنسور تصویر دوربین دقیقاً برابر با اندازه‌ی واقعی سوژه است (تصویر زیر).

برای مثال اگر با یک دوربین DSLR سایز APS-C (مانند Nikon D3200) و لنز ماکرو با بزرگنمایی 1:1 از یک سکه‌ی کوچک با قطر یک سانتیمتر عکاسی کنید تصویر این سکه بر روی سنسور تصویر که دارای عرض 16 میلیمتر و طول 24 میلیمتر (سنسور سایز APS-C) است دایره‌ای به قطر 1 سانتیمتر (اندازه‌ی واقعی سکه) را اشغال می‌کند. این شاید در ابتدا بزرگنمایی خیلی زیادی بنظر نیاید اما اگر تصویر حاصل از این عکس را با اندازه‌ی 100 درصد در صفحه‌ی نمایشی باکیفیت تماشا کنید جزئیات بسیار ریزی خواهیددید که با چشم قابل دیدن نیست!

بنابراین، اولین نیازمندی در عکاسی ماکرو داشتن لنزی با بزرگنمایی بالا است. لنز‌های ماکرو ممکن است حتی دارای بزرگنمایی بیشتر تا 4:1 هم باشند؛ اما برای شروع، لنز‌هایی با بزرگنمایی 1:2 هم می‌توانند تصاویر زیبایی خلق کنند. نکته‌ی مهمی که در مورد بزرگنمایی باید بدان توجه‌کنید این است که میزان بزرگنمایی که در مشخّصات یک لنز بیان ‌می‌شود تنها در نزدیک‌ترین فاصله‌ی قابل فوکوس با آن لنز قابل دستیابی‌است. بنابراین، اگر سوژه‌ی شما در فاصله‌ای دورتر از نزدیکترین فاصله‌ی قابل فوکوس لنز باشد در اندازه‌ای کوچکتر ثبت خواهدشد.

یکی از مهمترین‌ چالش‌هایی که در عکاسی ماکرو وجود دارد ثابت نگاه‌داشتن دوربین است. زمانی که تصویری بسیار بزرگ از یک سوژه‌ی کوچک را در منظره‌یاب می‌بینید، هرگونه تکان و لرزشی هم چندین برابر حس می‌شود و ممکن است با چند سانتیمتر جابجایی دوربین سوژه کلاً از قاب خارج شود! البته این بدین معنی نیست که بدون سه‌پایه عکاسی ماکرو غیر‌ممکن است. در بزرگنمایی‌های نه چندان زیاد (برای مثال 1:2) در حالت دوربین بر روی دست هم می‌توان عکاسی کرد؛ اما برای ثبت هرچه بهتر و شارپ‌تر عکس استفاده از سه‌پایه بسیار توصیه می‌شود. همچنین از آنجایی که اکثر سوژه‌های عکاسی ماکرو (حشرات، گلها و غیره) بر روی زمین یا نزدیک به سطح زمین قرار‌دارند بسیار مهم است که سه‌پایه مورد استفاده برای عکاسی ماکرو دارای قابلیت بازشدن پایه‌ها در زوایای بسیار باز باشد تا دوربین در سطحی نزدیک به زمین قرارگیرد. وجود ستون میانی در سه‌پایه هم می‌تواند به عکاسی از زاویه‌ی بالا بسیار کمک کند.

در عکاسی ماکرو عمق میدان بسیار کم است (برای آشنایی با مفهوم عمق میدان این مطلب را مطالعه بفرمایید) و این چالش دیگری برای عکاس است که بتواند در عمق میدان بسیار کم، فوکوس درست و مناسبی بر روی سوژه داشته‌باشد. معمولاً برای افزایش عمق میدان، عکاسان ماکرو دیافراگم لنز را تا جای ممکن می‌بندند (اغلب  تا f/11 یا f/16) و این کار باعث می‌شود که تنها تا چند میلیمتر بر عمق میدان افزوده شود! بنابراین، انتخاب نقطه‌ی فوکوس در عکاسی ماکرو بسیار مهم و تعیین‌کنده است، چراکه کوچک‌ترین خطا در فوکوس می‌تواند به خراب‌شدن عکس منجر شود. یک راه برای فوکوس دقیق در عکاسی ماکرو این است که در حالت فوکوس دستی روی سوژه فوکوس کنید و بعد با عقب و جلو بردن کل دوربین فوکوس دقیق روی سوژه را تنظیم کنید. همچنین، عمق میدان کم باعث می‌شود که بسته به نوع سوژه و حالت قرارگیری آن احتمالاً تمام سوژه در فوکوس نباشد. بنابراین، انتخاب اینکه کدام قسمت سوژه در فوکوس باشد بسیار مهم است. در عکاسی از موجودات زنده معمولاً طبق یک قانونی همیشگی چشم‌های سوژه باید در فوکوس و کاملاً شارپ باشد.

چالش دیگر عکاسی ماکرو مربوط به نورپردازی سوژه می‌شود. برای بدست آوردن بزرگنمایی بالا، عکاسان ماکرو مجبور هستند تا به سوژه بسیار نزدیک شوند و در بسیاری از مواردی ممکن است سوژه تنها چند سانتیمتر با المان جلویی لنز فاصله داشته‌باشد. این نزدیکی به سوژه کار نورپردازی آن را بسیار سخت می‌کند. اگر برای نورپردازی سوژه  از نور طبیعی خورشید استفاده می‌شود باید مراقب باشید که سایه‌ی خودتان یا دوربین بر روی سوژه نیفتد و همچنین نور خورشید در زاویه‌ی مناسبی به سوژه بتابد که سایه‌های تندی بوجود نیاورد. برای رسیدن به نتایجی بهتر، معمولاً استفاده از فلاش‌های اکسترنال توصیه می‌شود. فلاش‌های حلقه‌ای که دور لنز قرار می‌گیرند یک راه برای نورپردازی در عکاسی ماکرو هستند؛ اما نوع بهتر نورپردازی استفاده از براکت‌هایی است که فلاش را در دوطرف لنز نگاه می‌دارد. در این روش می توان زاویه‌ی نور را بهتر قرار داد تا سوژه‌ی عکس تخت و دو بعدی بنظر نیاید.

عکاسی ماکرو یکی از تکنیکال‌ترین گونه‌های عکاسی است که نیاز به دقت و مهارت بالایی دارد. همانند بسیاری دیگر از ژانر‌های عکاسی برای پیشرفت در این نوع عکاسی هم باید پیوسته تلاش و تمرین کنید و همیشه به دنبال آگاهی از آخرین دستاوردهای فنی و تکنیک‌ها برای گرفتن عکس‌هایی بهتر باشید. عده‌ی زیادی از عکاسان حرفه‌ای که تنها در این ژانر عکاسی می‌کنند با توجه به چالش‌های عکاسی در محیط باز، بیشتر عکس‌های ماکروی خود را در محیط استودیو می‌گیرند. با درنظرگرفتن عمق میدان بسیار کم که پشت‌زمینه را در حد شیب‌های (gradient) رنگی بدون جزئیات تقلیل می‌دهد، خلق عکس‌های ماکروی استودیویی با استفاده از بازسازی بسیار کوچک محیط زندگی حشرات و موجودات بسیار ریز کار سختی نیست.

با این حال، برای شروع عکاسی ماکرو شما نیاز به امکانات پیشرفته‌ی عکاسان حرفه‌ای ندارید. تعداد زیادی از دوربین‌های کامپکت دارای امکان فوکوس در فواصل بسیار نزدیک (و معمولاً مُد جداگانه‌ای به نام مد ماکرو) هستند. اگر دوربین DSLR دارید، می‌توانید از ارزان‌ترین لنز‌های ماکرو برای شروع کار استفاده کنید. با توجه به اینکه در اکثر مواقع شما از فوکوس دستی استفاده خواهیدکرد، برای کاهش هزینه‌هایتان حتی می‌توانید از لنز‌های ماکروی قدیمی و دست‌دوم که دارای فوکوس خودکار نیستند (و بسیار ارزان‌تر هستند) هم استفاده کنید. برای ثابت نگاه‌داشتن دوربین هم از هروسیله‌ای می‌توانید بهره‌ببرید؛ می‌توانید دوربین را روی زمین قرار دهید و با قراردادن تکه سنگ‌های ریز یا در لنز زیر دوربین زاویه‌ و قاب مدنظر خود را ببندید!